تفسیر پویا و انسان‌مند ابن عربی از هدایت در فصِ موسویِ فصوص الحکم

ابن عربی، در بندی از کتاب فصوص الحکم، تفسیری نو و بدیع از هدایت ارائه می‌کند که تحلیل آن و مقایسه‌اش با کلام اشعری که هدایت را راه یافتن به ایمان، و اساس ایمان را باور می‌داند، کاملاً متفاوت است. او هدایت را راه یافتن به حیرت و نه ایمان، می‌خواند و حیرت را مستلزم حرکت و بنابراین هدایت را حرکت می‌خواند و چون زندگی عبارت است از حرکت و در مقابل آن مرگ عبارت است از عدم حرکت (یعنی سکون) هدایت را عبارت از زندگی می‌خواند. بر این اساس آنچه متکلم با طرح نظامات عقیدتی، محتوای هدایت می‌داند و نتیجه‌اش حیرت‌زدایی از خدا، عالم و پیوند میان آن دو است، به سکون می‌انجامد و سکون یعنی مرگ، حال آنکه هدایت در تفسیر ابن عربی حیرت زاست و علاوه بر حیرات‌زایی، با همه متن وجودی انسان در پیوند است زیرا به جای آنکه هدایت را گرفتن قالبی از نظامی عقیدتی، بیرون از ذهن و عاطفه و رفتار انسان بداند، بر حرکتِ خود انسان (بدون نظر به قالب‌های از پیش تعیین‌شده) و شدنِ او تاکید دارد. بر این اساس چون هدایت یعنی حیرت، مفهوم بددینی و بی‌دینی نسبت به آموزه‌های از پیش تعیین شده (که بستر نزاع دینداران است) دگرگون می‌شود و چون نقطه‌ای ثابت در نظرگاه و وضعیتی تعریف‌شده در رفتارهای آدمی نیست، عملاً دایرة هدایت‌شدگان فراخ‌تر شده، راه برای رواداری دینی گشاده می‌گردد.