از شیخ اکبر تا شیخ کبیر تبیین وحدت وجود در رسالة التسویه بین الافاده و القبول

شیخ محب‌الله الله‌آبادی، معروف به شیخ کبیر، از جمله مروجان و شارحانِ نامی مذهب شیخ اکبر، محی‌الدین ابن‌عربی در هندوستان است. لبّ عقاید وحدت وجودی شیخ کبیر را در یکی از آثار کِهین در وزن اما مهین در بطنِ وی به نام «رساله التسویه بین الافاده و القبول» می‌توان دنبال کرد که پیش از همه، خود به فارسی شرحی بر آن نگاشته است. رسالة مزبور گرچه در فضای فکری، اجتماعی و سیاسی آن دوره، هنگامه‌ای به‌پا کرد تا آنجا که با ردّیه‌هایی متعدد تخطئه شد، اما وجود نسخ متعدد از آن و تعداد شروح و تفاسیر نشان ازاعتبار و اهمیت این اثر دارد. این جستار به روش توصیفی-تحلیلی و با استناد به رسالة التسویه و نیز مکتوبات شیخ، به دسته‌بندی و تحلیل عقاید محب‌الله در خصوص وحدت وجود، مبتنی بر طریقت فکری ابن‌عربی اختصاص دارد. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که از این رساله، هشت مقولة مهم از اصل وحدت وجود قابل استحصال است که عبارتند از: حقیقت یکتایی وجود و سریان آن در جمیع صور و اشیاء، عینیت واجب‌الوجود با ذات، علم شهودی و حصولی، نسبت روح محمدی و جبرئیل، نسبت واجب و ممکن، ، خلق مدام و تسویه مفید وجود و قابل وجودو اهتمام عرفا به شرع و عرف.