لطائف هفتگانه حقیقت قلبی با تاکید بر اندیشۀ علامه حسن زادۀ آملی

انسان یک حقیقت قلبی است که در مسیر شدن، ظرفیت ها و استعدادهایش را به فعلیت می رساند. از جمله این ظرفیت ها و استعدادها لایه های هفت گانه معروف به لطائف سبعه است که نمایانگر تطور استکمالی انسان در اسفار و منازل و مراتب است. البته ارباب سلوک و تحقیق در شمارش این لطائف اندکی اختلاف دارند. گروهی بر وجود طبع تاکید کرده، آن لطائف را به ترتیب طبع، نفس، قلب، روح، سرّ، خفی و اخفی برشمردند. گروهی نیز طبع رو حذف و عقل را افزودند و بر اساس آن لطائف را به ترتیب نفس، قلب، عقل، روح، سرّ، خفی، اخفی برشمردند. علامه حسن زادۀ آملی با گروه اول همراه شده و به تعریف تک تک آنها پرداخته اند، که حقیقت قلبی و نفس ناطقه از آن حیث که مبدا حرکت و سکون است و جامع قوای حسی است، لطیفۀ طبع؛ از آن حیث که مبدا ادراکات جزئی یعنی نفس منطبعه است، لطیفۀ نفس؛ از آن حیث که مبدا ادراکات کلی تفصیلی یعنی عقل تفصیلی است، لطیفۀ قلب، از حیث حصول ملکۀ بسیط که خلاق تفاصیل ادراکی یعنی عقل اجمالی است، لطیفۀ روح؛ از آن حیث که حصّه وجودى از مطلق جمعى است و از حیثیت به حق مطلق مرتبط است؛ لطیفۀ سرّ؛ به اعتبار فنای در مقام واحدیت، لطیفۀ خفی و به اعتبار فنای در مرتبۀ احدیت، لطیفۀ اخفی است.

the seven subtleties of the truth of the heart with an emphasis on the thought of allameh hassanzadeh

19