سلوکِ سلبی در اندیشه و آثار علامه حسن زاده آملی

اصطیاد و استنباط و بلکه استناد به منطق و مکتب سلوکی علامه حسن زاده آملی(رض) و بیان و تبیین آن از اهمیت و ضرورت علمی و عملی خاصی برخوردار است، در این میان از آنجایی که این مکتب، مکتبی منفک از مکاتب سلوکی عارفان الهی و عالمان ربانی، از جمله عرفان مکتب اخلاقی عرفانی نجف نیست، بویژه آنکه ایشان تحت تربیت سلوکی آیه الله محمدحسن و علامه محمدحسین طباطبایی بود و در نتیجه معرفت نفس، مراقبت نفس و محاسبت نفس از حیث بنیادهای معرفتی و تربیتی و تبعیت کامل از شریعت حقه محمدیه(ص) از حیث باید و نبایدهای سلوکی زیرساخت سلوک ایشان است و در سلوک متشرعانه، سلوک سلبی یا عدم معصیت در طی مقامات معنوی تا فتوحات غیبی از اهمیت ویژه ای برخوردار است و این عدم معصیت با نگاه تعمیمِ سلوکی، شاملِ همه ساحات و سطوحِ سلوکی می شود. بنابراین دراین مقاله مسئله محوری، سلوکِ سلبی در ساحات و سطوحِ بینشی- نگرشی(اعتقادیات)، گرایشی- منشی(اخلاقیات و تربیت معنوی) و کنشی- روشی(احکامیات، فعل و انفعالات و مناسبات رفتاری) است و سلوک سلبی در طول سلوک ایجابی معنادار و سرچشمه برکات معنوی و طی طریقت توحیدی – ولائی خواهد شد. روش نوشتار نیز گزارشی توصیفی با تکیه بر روش استنادی، اصطیادی و استنباطی با دلالت های تطابقی،تضمنی و التزامی از اندیشه و آثار علامه است، زیرا در هندسه سلوکی علامه، سلوک سلبی و ایجابی بصورت منظومه ای و درهم تنیده سالک توحیدی را به سرمنزل مقصود و غایت قصوای معرفت و معنویت سوق و سیر می دهند تا به مقام فنای تام و آنگاه شهود قلبی جمال رب و وجه الله نائل گردد. برونداد و نتایج مقاله سلوکِ سلبی عبارتند از:1. سلبِ شک، شبهه و شرک در ساحت اعتقادیات 2. سلبِ مشتهیات انفسی،شهوت، شکم و شهرت طلبی در ساحت اخلاقیات 3. سلبِ میل به گناه ، وقوع در محرمات و مشتبهات و گریز از گناهان شرعی و شانی(شان سلوکی)درساحت احکامیات 4. سلبِ انانیت، غیرخدا و بی نیازی از خدا در طی منازل سلوکی و مراتب متناظر به هر منزل 5. دوری از نامحرمانِ سلوک تا شهود در مقام مراقبه از هر جنسیتی(در واقع نامحرم در اینجا، صرف نامحرم شرعی از جنس مخالف نیست، بلکه نامحرم شانی و نامحرمان خلوت انس و عرصه سلوک مطرح هست که جنسیت بردار نیست و فراجنسیتی است)6. اجتناب از سلوک غیر ولائی 7. پرهیز از عدم مراقبت سلوکی در تمام مراحل و مراتب.

negative behavior in the thought and works of allameh hassanzadeh amoli

24