معنا و مفهوم مشروطه در اندیشه سیاسی ثقة الاسلام تبریزی

یکی از مسئله های مهم عصرمشروطه که چالش های فکری زیادی برانگیخت، معنا و مفهوم «مشروطه» و درپی آن مناقشات فکری ناشی از اختلاف برداشتها از این اصطلاح جدیدِ سیاسی در بین گروههای مختلف به ویژه علمای آذربایجان بود. تاسیس نظام سیاسی مبتنی بر مشروطه دسته بندی هایی را در میان علمای آذربایجان موجب شد که هر کدام سعی کردند دریافت خود از مشروطه و تطبیق آن با آموزه های سیاسی دینی را ارائه-کنند. در بین علمایی که با جنبش مشروطه همراهی نمودند و موثر واقع شدند، ثقةالاسلام شیخی از جایگاهی ویژه‌ای برخوردار است. این پژوهش بر اساس رسائل سیاسی، روزنامه ها و منابع اصیل و با روش توصیفی _تبیینی درصدد بررسی تلقی ثقةالاسلام تبریزی از معنایی مشروطه می باشد و نشان خواهد داد که ثقةالاسلام با بهره گیری از منطق مذهبی و تاکید برخردورزی و اقتضائات زمان، مشروطه را در مقایسه با نظام-استبدادی مطلوب، و در معنی تحدید حدود استبدادِ سیاسی و مذهبی و روشی برای حاکمیت اکثریت مردم و تحقق عدالت و مساوات و قوت جامعه اسلامی یافت و اگاهانه و مصلحت جویانه بین اصول شرعی و مشروطیت پیوند برقرارکرد، و مدل مشروطه ایرنی را ارائه نمودند. موضوعی که از دید منتقدان منجر به تقلیل بنیادی ترین اصول مشرطیت و اسلامیزه کردن آن شد.