مفهوم مشروطیت در اندیشۀ ثقةالاسلام تبریزی

فکر ایجاد نظام مشروطه در ایران معاصر که از زمان ناصرالدین شاه قاجار مورد توجه قرار گرفت به خاطر تناقض های اساسی با نظام فکری ملهم از اندیشۀ دینی در جامعۀ ایرانی با چالش هایی اساسی مواجه شد و بخش هایی از جامعه از جمله روحانیان را در همراهی با جریان مشروطه خواهی مردد ساخت و در نهایت آنها را به موافقان و مخالفان مشروطیت تقسیم نمود. یکی از روحانیان که نقش مهم در جریان مشروطه خواهی در تاریخ معاصر ایفا نمود میرزا علی ثقه الاسلام تبریزی بود. او از موافقان مشروطیت بود و اندیشۀ خود در این زمینه را در آثار خود از جمله رسالۀ لالان شرح داد. پژوهش حاضر قصد دارد با روش توصیفی و تبیینی مبانی فکری مشروطه خواهی و ضرورت های عملی آن را از نگاه ثقه الاسلام بررسی نماید و به این پرسش اساسی پاسخ گوید که او با کدام مبانی فکری و دلایل با ایجاد نظام مشروطیت موافقت نمود. یافته های پژوهش نشان می دهد که ثقه الاسلام از تضاد مبانی فکری مشروطیت با شریعت آگاه بوده و تلاش کرده است از برخی از اصول نظام های مشروطیت در قالب شریعت برای مقابله با خطر استبداد و قدرت های خارجی برای صیانت از بیضۀ اسلام استفاده نماید.