نگاه سیاسی به ارزیابی کیفیت نظام دانشگاهی: پدیده ای نوظهور

تاکنون پژوهش های مختلفی به ارزیابی کیفیت نظام های دانشگاهی پرداخته و از مدل های گوناگونی برای تبیین سازوکارهای کیفیت دانشگاهی استفاده کرده اند. در همین راستا، کتاب های پرفروش و پراستقبالی نیز در این باره به چاپ رسیده اند. اما نقطه اشتراک تمامی این کتاب ها و پژوهش ها، استفاده از مدل منطقی بوده است. در این مدل فرض بر این است که نظام های دانشگاهی، نظام هایی یکپارچه، هماهنگ و به دور از تنش هستند که با استفاده از معادلات منطقی و استفاده از نظریه سیستم ها می توان سازوکارهای آن را درک کرد. بر اساس این پیش فرض است که ارزیابی کیفیت به عنوان مکانیسمی اجتناب ناپذیر تلقی می شود که به نقد سازوکارهای موجود پرداخته و همواره به دنبال بهبود وضع موجود است. بر اساس چنین پیش فرضی، پژوهش حاضر به شیوه ی آزمایشی انجام شد. نخست شاخص هایی برای ارزیابی کیفیت دو گروه آموزشی (یه به صورت تصادفی انتخاب شده بودند) تنظیم شد و از اساتید این دو گروه درخواست شد تا میزان کارآمدیِ این شاخص ها در ارزیابی گروهِ خود را ارزیابی کنند. نتایج پیش آزمون نشان داد که هر دو گروه، این شاخص ها را کارآمد ارزیابی کرده اند. در مرحله آزمایشی، یه یکی از گروه ها (گروه گواه) عملکردِ واقعی آن گروه از ارزیابی به عمل آمده بر اساس آن شاخص ها ارائه شد و به گروه دوم (گروه آزمایشی) عملکردی ضعیف از گروهِ آنان ارائه شد. سپس در پس آزمون، دوباره از هر دو گروه خواسته شد تا کارآمدیِ شاخص های تنظیم شده را ارزیابی کنند. نتایج پس آزمون نشان داد که گروه آزمایشی به صورت معنی داری به نقدِ آن شاخص ها پرداخته و چنین شاخصی را برای ارزیابی کیفیتِ گروهی که در آن مشغول به کار است را ناروا دانسته است. این در حالی است که هر دو گروه در پیش آزمون، این شاخص ها را کارآمد دانسته بودند. یافته های این پژوهش نشان از آن دارد که نگاه منطقی با جریان های واقعی ارزیابی کیفیت در نظام های دانشگاهی چندان سازگاری ندارد. چراکه افراد و گروه ها بر اساس سود و زیانی که از ارزیابی به دست می آورند، ارزیابی کیفیت را قضاوت می کنند. چنین واقعیتی ما را متوجه نگاه سیاسی در نظام دانشگاهی می کند که به موجب ان روایتی از تنش و ناسازگاری را ترسیم می کند که برای حل آن باید به فنون مذاکره و مهارت های سیاسی مجهز بود.