جزیه و کارکردهای آن از دیدگاه خاورشناسان

گسترش اسلام در سرزمین جزیرة العرب و سرزمینهای تحت قلمرو ایران و روم موجب ارتباط مسلمانان و اهل کتاب گردید که با بستن پیمان با مسلمانان بر اساس نص صریح قرآن کریم و سیرة نبی مکرم به اسلام صلی الله علیه و آله، به عنوان اهل ذمّه موظف به پرداخت مالیات سرانه‌ای به نام جزیه به حاکم اسلامی شدند. حکومت اسلامی در قبال دریافت جزیه موظف به حمایت از آنان گردید تا در کنار مسلمانان، همزیستی مسالمت آمیزی داشته باشند. تلاش برای پاسخ به شبهات خاورشناسان در زمینه روابط مسلمانان با اهل ذمّه امری بسیار ضروری است و آگاهی بخشی و بصیرت افزائی مسلمانان در عصر حاضر اهمیت این مساله را دوچندان می نماید. در این پژوهش سعی بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی به نقد دیدگاه خاورشناسان در بارة جزیه و کارکردهای آن پرداخته شود. برخی از خاورشناسان بدون رعایت اصل بی طرفی در تحقیقات علمی که خود مدعی آن هستند؛ به تاثیر جزیه در گروش اهل کتاب به دین مبین اسلام اصرار ورزیده و عواملی همچون: فطری و عقلانی بودن معارف و جامعیت آن اسلام ، جذابه های بی نظیر قرآن کریم، عدالتخواهی و مساوات طلبی اسلامی، نقش بی بدیل مبلغان مسلمان در گسترش اسلام، سبک زندگی و روابط اجتماعی مسلمانان و عدالت ورزی و نیکوسیرتی اهل ایمان را نادیده گرفته اند و به تحریف و نقص معارف ادیان پیش از اسلام که جذابیتی در میان پیروان خود نداشته و خشک و بی روح گشته بودند، اشاره ننموده اند. آنان محدودیت های اجتماعی و فشارهای اقتصادی جزیه را که در بیشتر اوقات، مقدار آن کمتر از مالیاتی بود که مسلمانان تحت عناوین مختلفی به حکومت اسلامی می پرداختند را بزرگ کرده و آن را علت گرویدن اهل ذمّه به دین اسلام دانسته، که به دور از واقعیتهای تاریخی است.