تحلیل گفتمان تصنیف راز دل عارف قزوینی «خوانشی از مولّفه‌های پایداری در دوره مشروطه»

چکیدهزبان شعر، یکی از زبان‌های انتقال مفاهیم است که به‌وسیلة آن می توان در قالب های مختلفی؛ مانند کنایه، استعاره و تمثیل به توصیف و حتّی نقد شرایط اجتماعی، اقتصادی و سیاسی پرداخت. عارف قزوینی ازجمله مشروطه‌خواهانی است که در راه رسیدن به آزادی و قانون در زبان تصنیف و سروده‌های ملّی سعی در نقد نظام حاکمیت و آگاهی مردم داشت. تمایلات و گرایش‌های فکری عارف نسبت به تغییر نظام حاکمیت و برابری همه در برابر قانون، باعث شده بود تا او که زمانی قلمش در خدمت تاج السّلطنه دختر ناصرالدّین‌شاه بود، به یک شاعر وطن‌دوست روشنفکری مبدّل گردد که به‌خاطر اشعارش مورد آزار و بی‌مهری هم قرار گیرد. این پژوهش بر آن است تا به تحلیل گفتمان یکی از تصنیف‌های مشهور عارف قزوینی تحت عنوان «راز دل» بپردازد. هدف اصلی پژوهش شناسایی مولّفه‌های پایداری و زمینه‌های ایجاد آن در شعر عارف قزوینی با استفاده از چهارچوب نظری فرکلاف است که در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین انجام‌ گرفته است. دستاوردهای این پژوهش نشان می‌دهد که دینداری، هدفمندی، پرهیز از کینه و عداوت، درنگ‌نکردن در دفاع از وطن، آگاهی، وطن‌پرستی، نهراسیدن از مرگ و در قیدوبند دنیا نبودن، از مبانی فکری عارف قزوینی بر پایة مولّفه‌های پایداری است؛ همچنین مشخّص شد که عارف قزوینی با بیان ظلم و فساد جامعة دورۀ مشروطه در قالب جملة خبری سعی در تبیین وضعیت جامعه به‌منظور تحریض در مبارزه با استبداد دارد.