نقش مدّاحان آیینی دوزبانه غرب آسیا در تبیین نهضت عاشورا (مطالعه موردی آثار نزار القطری و سیدطالح باکویی)

چکیده از دهه هشتاد تاکنون، مدّاحان مطرح دو یا چندزبانه در کشورهای خاورمیانه کوشیده‌اند با درهم‌نوردیدن مرزهای فرهنگی، صدای قیام امام حسین (ع) و مظلومیت اهل‌بیت (ع) را به جهانیان برسانند. کاری که گاه با نوشتن صدها کتاب و سخنرانی نیز چندان ممکن نیست. همچنین اجرای زنده مدّاحان آیینی در صحن مزار مطهّر اهل‌بیت (ع) با پوششی شبیه یاران امام حسین (ع)، ضمن تاثیرگذاری بیشتر بر مخاطبان و هم‌سرایی و همراهی مخاطبان با آنان، منجر به شهرت عالمگیر آنان گردیده است. کشورهای آذربایجان و عراق که در ادوار گذشته جزو قلمرو ایران بوده‌اند و جمعیّت شیعه و محبّان اهل‌بیت (ع) در آن پرشمار است، با خواندن اشعار ترکی و عربی، تقریباً در این وادی پیش‌گام بوده اند، تا پیروان سایر مذاهب نیز با شنیدن ندای «هَلْ مِنْ ناصِرٍ یَنْصُرُنی» امام حسین (ع) به کشتی نجات اهل‌بیت (ع) بپیوندند. این اقدام افزون بر جنبه‌های هنری و زیبایی‌شناختی، نقش مهمی در اتّحاد و همبستگی کشورهای اسلامی خاورمیانه و سایر کشورها دارد. در این پژوهش سعی شده ضمن مروری بر پیشینة اشعار آیینی، به معرّفی جغرافیای زبانی و سیاسی غرب آسیا و مطالعة موردی شعر ترکی – عربی «سسلرم کربُ بلا... » از سیّدطالح باکویی (1367) و شعر فارسی – عربی «راه عشق» از نزار القطری (1350)، به نقش این نوع اشعار در تبیین قیام عاشورا، بصیرت افزایی و اتّحاد مسلمانان بپردازد. براساس یافته های پژوهش، پرده‌خوانی، نقّالی، گروه سرود سیّار، تئاتر خیابانی و تعزیه نیز می‌توانند مکمّل جریان تبیین نهضت عاشورا در نقاط فرامرزی باشند.