نیم‌قرن تجربه دانشگاه در استان کرمانشاه (تحلیل آسیب‌شناختی، راهبردها و برنامه‌ها)

گسترش شتاب‌زده نظام آموزش عالی در چند دهة اخیر، حاصل مرکزگرایی و یکسان‎ نگری سیاستی و برنامه ‎ای است. به‌رغم مزیت‌ها و چالش‌های متفاوت استان‌ها، تصمیم ‎گیری‎ها عمدتاً بر مبنای اهداف کوتاه‎ مدت و در مواردی براساس منفعت ‎طلبی تشکیلاتی مراکز آموزش عالی، یا در سطح کلان‎تر مبتنی بر نسبت خرده ‎نظام‌های آموزش عالی با جریان‎ های سیاسی و دولت ‎ها انجام شده است. پیامدهای این وضعیت، نیاز به بازاندیشی و در پیش گرفتن رویکردی متفاوت را آشکار ساخته است. آموزش عالی در مقام خُرده ‎نظامی اجتماعی، ازلحاظ ساختاری و کارکردی، با مسائل و آسیب‎ های جدی روبروست. در سطح کلان، هماهنگی با دیگر خُرده ‎نظام ‎ها و کارایی بیرونی مورد انتقاد است. در سطح درون‎ نظامی، ازلحاظ کارکردی، آموزش عالی با اهداف مقرر فاصله دارد و صرفاً در سطح کمّی، آن‌هم نه در مقایسه با استانداردهای جهانیِ اجتماعات علمی تا حدی به اهداف دست یافته است. بهای این رشد کمّی، اُفت سطح کیفیت در بیشتر زمینه‎ ها و همه سطوح است. پژوهش ‎های پیش‌تر انجام ‎شده دربارة موضوع این نوشتار شامل دو دستة کلی هستند. بخشی از آن‎ها پژوهش ‎های مرتبط با آسیب ‎شناسی آموزش عالی و بخشی دیگر مرتبط با دانشگاه رازی هستند. مواردی از این پژوهش ‎ها در جدول زیر معرفی شده‎ اند. در ارزیابی کلی این پژوهش‎ ها، می‎توان گفت که آن‎ها کمتر موضوع پژوهش را به‎ مثابة یک نظام یا کلیت نظام‎ مند بررسی و تحلیل کرده ‎اند. همان‎طور که از عناوین این پژوهش ‎ها پیدا است، آن‎ها عموماً به بخش ‎های متمایز این نظام پرداخته ‎اند؛ برای مثال، از منظر جامعه و نمونة آماری به دانشجویان، کارکنان، هیئت ‎علمی و از حیث موضوعی به بخش‎ های پژوهش، آموزش، مدیریت، کارآفرینی، میزان موفقیت و... تمرکز کرده ‎اند. این نحوة نزدیک شدن و پرداختن به موضوع باعث شده است که نظام آموزش عالی به ‎ندرت در کلیت خود در مقام نظامی اجتماعی و در نسبت با سایر خُرده ‎نظام‎ها تجزیه و تحلیل شود. این مقاله می‌کوشد منطق درونی نظام آموزش عالی و نسبت آن با محیطش را تحلیل کند. طبق شواهد، مسائل نظام آموزش عالی، در همة اجزای آن بازتولید شده است. در بعضی مراکز، ازجمله دانشگاه رازی که موضوع این مقاله است، این مشکلات وزن و ابعاد خاص ‎تر می ‎یابد.