تحلیل ژئومورفولوژیکی نبکازارهای لوت غربی و نقش اثرات آنتروپوژنیک در نابودی آن‌ها

یکی از عوارض ژئومورفولوژیکی عرصه میراث جهانی بیابان لوت که به عنوان بیو-ژئومورفودایورسیتی منطقه، ارزش بیوتوریسم بالایی دارد، نبکازارهای لوت غربی می‌باشد که از تراکم بالایی برخوردار بوده و منطقه وسیعی راتحت پوشش خود قرار داده است. مهمترین عامل ماندگاری گیاهان این عارضه، وجود منابع آب‌های زیرزمینی در عمق کم بوده که در سال‌های اخیر به دلیل خشکسالی و برداشت بی رویه از این آب‌ها در سطح مخروط افکنه‌های منتهی به گسترش نبکاها، عمق آب‌های زیرزمینی را پایین برده و در تغذیه گیاهان اختلال و آن‌ها را رو به نابودی کشانده است. بنابراین در تحقیق حاضر با استفاده از rs و gis این فرضیه بررسی شده است. نتایج یه دست آمده با استفاده از شاخص savi حاصل پردازش داده‌های ماهواره sentinel2 طی دوره 5 ساله از 2018 تا 2023 نشان می‌دهد که سطح متراکم چتر گیاهی نبکازارها بدون احتساب اراضی کشاورزی، باغی و مصنوعی، مجموعا در حدود 92/1647 هکتار کاهش یافته که بیشترین آن در مکان‌هایی بوده که در بالا دست آن زمین‌های کشاورزی و باغی توسعه یافته است. بررسی داده‌های رادار ماهواره sentinel1 نیز بین سال‌های 2022 تا 2023 نیز تغییرات سطح زمین حاصل فعالیت‌های انسانی و کشاورزی را حتی در بالادست نبکازارها نشان میدهد. بنابراین یکی از آثار مخربی که در محدوده عرصه و حریم میراث جهانی بیابان لوت نقشی اساسی در نابودی نبکازارها دارد، اثرات آنتروپوژنیک می‌باشد؛ بگونه‌ای که این اثرات مخرب در کیلومترها دور دست‌تر با نابودی پوشش گیاهی منطقه نمود ظاهری می‌یابد که لازم است در خصوص حفاظت از آن تدابیر ویژه‌ای اتخاذ شود.

geomorphological analysis of western lut nebkhas and the role of anthropogenic effects in their destruction

one of the geomorphological effects of the world heritage area of the lut desert, which has a high bio-tourism value as the bio-geomorphodiversity of the region, is the nebkhas of the western lut, which have a high density and cover a large area. the most important factor for the persistence of plants in this condition is the existence of underground water resources at a shallow depth, which in recent years, due to drought and excessive harvesting of these waters on the surface of the alluvial cones leading to the spread of nebkhas, has lowered the depth of underground water and disturbed the nutrition of plants, leading to their destruction. therefore, in this research, this hypothesis has been investigated using rs and gis. the results obtained by using the savi index from the processing of sentinel 2 satellite data during the 5-year period from 2018 to 2023 show that the dense area of the vegetation canopy of nebkhas, excluding agricultural, horticultural, and artificial lands, has decreased by a total of 1647.92 hectares, which is the most in places where agricultural and garden lands have been developed above it. the analysis of the sentinel 1 satellite radar data between 2022 and 2023 also shows the changes in the earth's surface resulting from human and agricultural activities, even upstream of nebkhas. therefore, one of the destructive effects that play an essential role in the destruction of nebkhas in the area and the privacy of the world heritage of the lut desert is anthropogenic. in the way that these destructive effects manifest themselves kilometers further away with the destruction of the vegetation of the region, it is necessary to take special measures for its protection.