ارائه رویکرد تلفیق ارزیابی راهبردی محیط زیست در اسناد مناطق آمایشی کشور - مطالعه موردی منطقه شش آمایشی ایران

همانند بسیاری از کشورهای در حال توسعه، ایران نیز دستخوش تحولات سریع توسعه قرار گرفته است. طی سال‎های اخیر، کشور شاهد رشد بالا و در خور توجه در حوزه‎های مختلفی همچون صنعت، حمل و نقل، انرژی و غیره بوده است،که اثرات نامطلوب محیط زیستی ناشی از این فعالیت‎ها به همان نسبت در حال افزایش است. در واقع می‎توان گفت که فرآیندهای توسعه در نتیجه سیاست‌های کشور طی چهار دهه گذشته با بهره برداری گسترده از منابع طبیعی همراه بوده است و از آنجا که توسعه پایدار به عنوان یک اصل اساسی در برنامه‎ریزی توسعه مورد توجه قرار گرفته، اصلاح نظام‎های برنامه‎ریزی موجود به منظور مقابله با چالش‏هایی که توسعه‎های مختلف با آن مواجه هستند در تحقق هدف پایداری، ضروری به نظر می‎رسد. هدف از انجام این مطالعه نشان دادن مزیت ادغام ارزیابی راهبردی محیط زیست در برنامه آمایش سرزمین به عنوان راهکار اساسی در اعمال ملاحظات محیط‎زیستی در سطوح سیاست‌گذاری‎ها و تصمیم‌گیری‎ها در کشور است. در واقع این تحقیق به دنبال این بود که پس از غربالگری اهداف و راهبردهای توسعه در اسناد آمایش سرزمین استان‏های منطقه 6 آمایشی ایران، سازگاری این اهداف و راهبردها را با مولفه‎های محیط‎زیستی مقوله پایداری، ارزیابی نموده و جایگاه ارزیابی راهبردی محیط‎زیست را در اسناد آمایش سرزمین در ایران مورد بررسی قرار دهد. در این پژوهش بخش راهبردی و اجرائی اسناد آمایش سرزمینِ سه استان واقع در منطقه شش آمایشی ایران یعنی استان‎های تهران، قم و البرز مورد مطالعه و بررسی قرار گرفتند و اهداف کلان توسعه در هریک از آن ها شناسایی و استخراج شد. پس از آن ابتدا تطابق و عدم تطابق اهداف با یکدیگر بررسی شد و با تشکیل ماتریس سازگاری، هم راستایی اهداف مذکور با پارامترهای محیط‎زیستی مورد ارزیابی قرار گرفت. پارامترهای sea در این تحقیق از طریق اهداف توسعه پایدار (sdgs) و بومی‏سازی آن‎ها برای ایران از طریق انطباق با سیاست‎های کلی نظام در حوزه‎های مختلف از جمله آب، محیط‎زیست و آمایش سرزمین استخراج گردیده‎اند. از این رو سازگاری اهداف توسعه‎ای اسناد آمایش منطقه 6 آمایشی کشور با اهداف محیط‎زیستی ارزیابی و مورد مقایسه قرار گرفتند و مشخص شد ملاحظات محیط زیستی به گونه‎ای پراکنده و فاقد انسجام و ساختار لازم در این اسناد مدنظر بوده‎اند. بنابراین در راستای تحقق اهداف توسعه پایدار در کشور و دستیابی به توسعه همه جانبه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محیط زیستی، تقویت مبانی ارزیابی راهبردی محیط زیستی در کشور و ادغام مطلوب و اثربخش آن در مباحث مربوط به آمایش سرزمین پیشنهاد گردید