بررسی امکان نسبت سهروردی با ابن‌سینا در فرشته‌شناسی

فرشته‌شناسی یکی از موضوعات مهمی است که سهروردی بیش‌تر و جدی‌تر از دیگر فیلسوفان ما در آثار خویش به آن اهتمام داشته است. این موضوع از منظر هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی و همچنین انسان‌شناسی، دارای ابعاد بسیاری است. در این نوشتار سعی بر آن است که برخی از این وجوه با تاملی بر اندیشه‌های ابن‌سینا و از جهت نسبتی که سهرودی با وی دارد و نه الزاماً به صورت تطبیقی بررسی شود. شمار و ماهیت فرشتگان، با توجه به جایگاه آنها در نظام هستی در فلسفۀ مشاء با محدودیت‌هایی روبروست که سهروردی به آنها واقف بوده و در تفکر او، با تنوع و تکثری بی‌مانند مواجهیم. با این حال، هرچند تفکر ابن‌سینا در تضاد با اسلاف او نیست، اما مبحث نفوس فلکی در اندیشۀ او دارای امکاناتی است که می‌تواند یکی از خاستگاه‌های فرشته‌شناسی سهروردی باشد. همچنین نقشی که فرشتگان در اشراق و هدایت عالم و به ویژه تفرّد انسان دارند در تفکر سهروردی غیرقابل تفویض به غیر و در این میان، ساحت میانی خیال حائز اهمیت فراوان است. در اینجا نیز علاوه بر رسالات تمثیلی ابن‌سینا که فارغ از بحث و استدلال عقل محض، نشانی از قابلیت خیال در آدمی دارند، در مباحث مربوط به علم النفس نیز، تعریف و کارکردی که ابن‌سینا برای این ساحت از وجود انسان ارائه می‌دهد، با آنچه مدنظر سهروردی است، متناسب است.