بررسی استکمال معرفتی در پرتو نظریه تطهیر انوار اسفهبدیه سهروردی

در منظومه فکری سهروردی نفس در اثر ریاضت می‌تواند بر بدن خود مسلط شده و به درجاتی برسد که بتواند در عالم ماده دخل و تصرفاتی را انجام دهد. همچنین وی نفس ناطقه انسانی همان نور مدبّر یا «اسفهبد ناسوت» است که در اصطلاح حکمت اشراقی در مقابل «اسفهبد فلکی»، اسفهبد ناسوت خوانده می‌شود. در این میان این سوال مطرح می‌شود که نفس چگونه و با چه مراحلی می‌تواند به این مرحله برسد و آیا کمال نفس رسیدن به همین مرحله است یا این که سهروردی کمال دیگری برای نفس در نظر می‌گیرد؟ شناخت و معرفت در این مسیر است اکمالی چه نقشی ایفا می‌کند؟ به عبارتی استکمال معرفتی در طی طریق درگرو ریاضت چگونه میسر است؟ سهروردی معتقد است که عقل فعال، به انسان در فعلیت رساندن قوای شناختی یاری می‌رساند. و این امر شبیه تابش نور خورشید است که منجرمی‌شود تا چشم، توانایی دیدن اشیاء را داشته باشدو باعث به فعلیت رسیدن قوای انسانی می‌گردد. و شخص ناتوان در دریافت این امور به جهت ایجادنکردن استعداد و آمادگی درون نفسش ناتوان است. به عبارتی تطهیر نفس در این مرتبه اهمیت می‌یابد. این امر پیوند محکمی با شناخت دارد چون شناخت شهودی از راه علم حضوری و تطهیرو تهذیب دل واقع می‌گردد. باعنایت به طرح معرفت‌شناختی فوق فلسفه و ریاضت جایگاه خود را می‌یابد و فی الواقع می‌توانند در قالب آن سنتی از علم و حکمت که بین فلسفۀ استدلالی، ذوق عقلانی و عقل عملی پیوند آشتی برقرار می‌کند، تلفیق شوند. اموری همچون صوم، ذکر، مرشد، صفات اخلاقی و شب زنده داری می‌تواند نفوس را به سرمنزل مقصود نزدیک کند و مسیر استکمالی و تطهیر را میسر سازد. بررسی این امور در پژوهش پیش رو با تبیین ماهیت انوار اسفهبدیه مورد بررسی قرار می‌گیرد.