آیا فلسفه شیخ اشراق اتمام راه ناتمام ابن‌سینا است؟

روش فلسفی ابن‌سینا و سهرودی تفاوت‌های گسترده‌ای با یکدیگر دارد. برترین ویژگی ابن‌سینا به عنوان یک فیلسوف تسلیم بودن وی در برابر برهان است. درست در نقطه مقابل، نظام فکری اشراقی پیوندی ناگسستنی با کشف و شهود دارد. به بیان فنی‌تر، در فلسفه ابن‌سینا مبنای کار تعلیق و التزام به استدلال و قیاس است ولی در فلسفه سهروردی مبنا تقید و تعلق است که خود او در صفحات آغازین حکمت الاشراق به آن تصریح دارد. دو فلسفه یاد شده در محتوا و مبانی نیز تفاوت‌های اساسی با یکدیگر دارند. اعتباری شمردن وجود، انکارماده و صورت نوعیه و در نتیجه بسیط دانستن جسم، و به تبع آن قائل شدن به علم حضوری به محسوسات پاره‌ای از این اختلافات اساسی است. با این حال، در برخی موارد که انتظار می‌رود دیدگاه او تفاوت قابل توجهی با ابن‌سینا داشته باشد چنین نشده است. برای نمونه او در مسئله نفس و اتحاد عاقل و معقول تقریباً همان مسیر ابن‌سینا را طی کرده است. با توجه به این نکته، این پرسش پیش می‌آید که آیا فلسفه شیخ اشراق اتمام راه ناتمام ابن‌سینا است. به عبارت دیگر آیا ابن‌سینا نیز در نهایت فلسفه ورزی خود به کشف و شهود روی آورده و به حیطه فلسفه اشراقی وارد شده بود. این مقاله تلاشی برای پاسخ به این پرسش است.