شیخ اشراق و ادبیات رمزی و تمثیلی: بررسی تصاویر رمزی و استعاری در رساله‌های تمثیلی سهروردی

گسترۀ عرفان و فلسفه در اشکال رمزی، تمثیلی و استعاری، رهیافتی بوده است برای بیان معانی غامض و دور از ذهن. سهروردی معنا را از خلال تصویر و نماد در متن بازمی‌آفریند. از این رو خمیرۀ رساله‌های تمثیلی رمزها و ایماژهایی است که او در بیان مقاصد و رهیافت‌های خویش به کار گرفته است. تصاویر در آثار سهروردی از قالب تصویر صرف جدا شده و به حوزۀ محتوایی و معنایی وارد می‌شوند. به همین دلیل است که پیوندی از اعماق بین آن‌ها برقرار است. در رساله‌های رمزی، تصویرهای کانونی چون «خورشید، درخت، پیر، سیمرغ، کیخسرو» چنان در هم تنیده شده‌اند که درک و دریافت یکی بدون دیگری امکان‌پذیر نیست. به عبارتی دیگر، پیوندی پدیداری بین ایماژهای مرکزی در رساله‌های رمزی برقرار است، به نحوی که در ارتباط با یکدیگر به رمزهای چندپهلو، سیال و معنی‌ساز تبدیل می‌شوند. فیلسوف یا عارف تحت سیطرۀ و در حقیقت مستعمرۀ این تصاویر است و حیات و جهان‌بینی‌اش با این تصاویر تعریف شده‌اند. ایماژهایی که با معنی به وحدت رسیده و هویتی مشترک بین آن‌ها (تصویر و معنی) پدیدار شده است، در جایگاه ادراکی مفهومی به عنوان یکی از معانی رمز به کار رفته‌اند. بنابراین، این جستار در داستان‌های تمثیلی سهروردی به بررسی تصاویر رمزی و استعاری‌ای همت گماشته است که با عبور از سطوح زبانی، با معنی به وحدت می‌رسند و در نهایت به یک «معنی‌واره» یا «ادراک مفهومی» تبدیل می‌شوند.