بررسی مقایسه‌ای نظام فلسفۀ سهروردی و پدیدارشناسی هوسرل

حکمت اشراق سهروردی و سنت پدیدارشناسی هوسرل دو فلسفه متفاوت‌اند که به دو سنت تاریخی جداگانه تعلق دارند. فلسفه سهروردی که به قرن ششم هجری در شرق جهان اسلام تعلق دارد، را به حق می‌توان متعلق به سنت قرون وسطایی دانست. پدیدارشناسی هوسرل نیز که توسط کسانی چون هایدگر و سارتر دنبال شد تمام ویژگی‌های اصلی فلسفه معاصر و قرن بیستم مانند تکیه بر آگاهی و زبان و معنی دارد. با این حال شباهت‌های انکار ناپذیری که در اندیشه این دو فیلسوف وجود دارد سبب می‌شود حکمت اشراقی سهروردی را بتوانیم در پرتو فلسفه هوسرل بهتر بشناسیم. هر دو فیلسوف با بحران فلسفی مشابهی مواجهه بودند و برای عبور از آن آگاهی را به عنوان نقطه اتکا می‌یابند. هم هوسرل و هم سهروردی شهود را به عنوان پایه آگاهی معرفی می‌کنند. یکی دیگر از مباحث که در اندیشه هوسرل و سهوردی حائز اهمیت است باز گشت به خود اشیا است. همچنین حیثیت التفاتی که به معنای باز شدن آگاهی رو به بیرون است مطابق اشراق نفس به سمت معلومات در فلسفه اشراقی سهروردی است. ابصار در دیدگاه سهروردی یعنی مواجهه شیء مستنیر با چشم سالم. هر گاه نور وجود داشته باشد چشم می‌بیند و شعاع نور بر آن پرتو می‌افکند. البته یکی از اختلاف‌های مبنایی سهروردی و هوسرل در مسئله من استعلایی است. در پدیدارشناسی هوسرل نتیجه اپوخه و تقلیل رسیدن به من استعلایی است که به عنوان مرکز آگاهی است و با تحلیل آگاهی شهود می‌شود بر خلاف انا در سهروردی که به آگاهی متکی نیست. هر دو فیلسوف انتقادات مشابهی به فیلسوفان پیش از خود ارائه می‌کنند و مفهوم‌گرایی را مورد انتقاد قرار می‌دهند. یکی دیگر از نقاط اشتراک این دو فیلسوف در مسئله ماهیت‌گرایی است. طبق دیدگاه سهروردی، شناخت ذات اشیا، شهود کردنی است. اما از نظر هوسرل، ذوات که علوم ماهوی درباره آنها است از امور واقع به دست نمی‌آید؛ برای رسیدن به ذوات باید به رد و ارجاع پرداخت.