نظریه سعادت سهروردی

نظریه سهروردی در باب سعادت از جهات زیادی مانند فیلسوفان مشایی است. مثلاً در این که سعادت یک خیر و مکمل ذات انسان است و شقاوت و بدبختی تباه‌کننده ذات آدمی است. اما به موازات شکل‌گیری نگرش اشراقی در او تعابیر وی از سعادت هم فرق می‌کند. مثلاً سعادت به جنبه نورانی عالم (مفارقات و علوی) و شقاوت به جنبه ظلمانی عالم (جسم و مادی) ربط داده می‌شود. بنا به این تعبیر، اگر نفس آدمی علاقه حبی به نور و علاقه قهری به ظلمت داشته باشد در آن صورت سعید است و بر عکس آن شقی است. اما ایده اصلی او در باره سعادت این است که آن را در رهایی از زندان تن می‌داند و از تن به تاریکی یاد می‌کند و آیه «انّ الدار الآخرة لهی الحیوان» را به معنای آن می‌گیرد که تا مرگ و مفارقت از تاریکی تن حاصل نشود حیات حاصل نخواهد شد. پیشفرض اصلی چنین نگاهی به سعادت همان غربت آدمی در این زندگی این جهانی است و زندانی بودن روح در آن که وی در رساله‌های خود به آن پرداخته است. با این برداشت از سعادت است که خودش زندگی سلوکی و ریاضتی برمی‌گزیند تا کم‌تر در معرض تاریکی تن باشد. و نیز به دیگران توصیه می‌کند تا انقطاع الی الله و مداومت بر تجرید داشته باشند. در نظر برخی تاکید بر فنای جنبه‌های بشری و صفات دنیوی انسان مسیر خطر زائی است زیرا در نهایت به حذف خیرهای انسانی که اساس اخلاق است منتهی می‌شود. در این مقاله به این موضوع خواهیم پرداخت که آیا تجرید اشراقی حقیقتاً در معرض چنین اشکالی هست یا خیر.