توصیه‌های حکیمانه سهروردی به طالبان حکمت

سهروردی در سطور پایانی تلویحات به سه نکتۀ مهم معرفتی توجّه می‌دهد: نخست هر نوع علم تقلیدی را منع می‌کند و سپس برهان را به عنوان معیار شناخت معرفی می‌کند، سپس از افراط در علم تعلیمی برحذر می‌دارد و بهره از آن را به حدّ کفایت ومحدود لازم می‌داند و درنهایت، به علم شهودی اشراقی توصیه می‌نماید آن هم بدون هیچ حدّ و مرزی. هرچند طبق تاکیدات سهروردی مهارت در علوم بحثی هم در مرتبۀ آموزش حکمت اشراق و هم در مرتبۀ کمال آن، شرط لازم است، اما در مرتبۀ بعد تاکید او برحکمت ذوقی (تالّه) است و انسان کامل (قطب)، کامل در حکمتین بحثی و ذوقی است. هرچند در نزد او تالّه بر بحث رجحان دارد و تالّه به تنهایی کمال محسوب می‌شود، سهروردی و اشراقیان به کرّات تصریح نموده‌اند که صرف قرائت کتب برای الحاق به خاندان تالّه کفایت نمی‌کند. تنها نقش کتب آن است که فرد را در راه قرار دهد و وی را به سوی تحقّق معنوی رهنمون شود. شرط الحاق به زمرۀ حکما، ارتقاء معنوی و نیل به مقام شهود انوار است. بر این اساس حکیم متالّه مورد نظر سهروردی آگاه بر خمیره ازلی حکمت و قادر بر خلع و لبس بدن است. لذا وی طالبان حکمت را که طالب دست یافتن به حکمت پیشینیان هستند، به سلوک و تجرّد از امور مادّی توصیه می‌کند و اساطین حکمت از هرمس تا افلاطون و حتّی ارسطو را علی‌رغم قوّت در بحث، واجد ملکه خلع بدن می‌داند و تاکید می‌کند تا ملکه خلع بدن برای انسان حاصل نشود در زمرۀ حکما قرار نگرفته و متشبّه به فلاسفۀ مادّی خواهد بود. خمیره ازلی حکمت که سهروردی خود را وارث آن می‌داند، به فراخور تاریخ قدسی و وراء هرگونه محدودیت زمانی و مکانی در عرصه هستی حضور دارد. آنچه در خور اهمیت است کشف و احیاء و تقویت آن است. فعالیتی که سهروردی در قرن ششم به خود اختصاص داد، باید در تمام طول تاریخ ادامه یابد، لذا توصیه‌های حکیمانه سهروردی به طالبان حکمت وراء گذشته، حال و آینده است و می تواندهمواره راهگشا باشد.