نور در سهروردی و اشراق آن در اندیشه‌های عرفانی، فلسفی و ادبی

بِسْمِ اللّهِ النُّورِ، بِسْمِ اللّهِ نُورِ النُّورِ، بِسْمِ اللّهِ نُورٌ عَلی نُورٍ حکمت و اندیشه متعالی شیخ اشراق، تمزیج و آمیخته‌ای از حکمت خسروانی ایران باستان، سنت الهی جاری و ساری در عرفان و فلسفه اسلامی و حکمت معنوی یونانی است که در آن میان، «نور» به مثابه ظاهر و مظهر، محور و مرکز اندیشۀ این حکیم ایرانی قرار دارد. سهروردی «نور» را در بُعد هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی و در حیطه‌ای وسیع از جغرافیای اندیشه‌های باستانی ایران و یونان، از طریق تاویل قرآن و در پرتو افق و خوانشی نو در نگاهی اسلامی به جایگاهی برمی‌کشاند که در اندیشه حکمی و عرفانی جانشینان او و در گسترۀ تفکر ایرانی-اسلامی همواره مطمح نظر متفکران واقع شده است. به یقین، در حکمت نوری سهروردی، حقیقی بسیطِ بی‌نیاز از جنس و فصل و حد و معرِّف، به نام نور «همانا خداوند باری تعالی است» که در بالاترین مرتبت وجود و به تعبیری به عنوان «اصل وجود» یعنی نورالانوار، مظهر و پدیدآور همه مظاهر هستی توصیف و تعریف می‌شود. بی‌تردید مواجهۀ حکیمان حوزه‌های هرمسی، فیثاغوری، زرتشتی و یونانی با مسئله نور، برخوردار از حقیقتی است که امکان بازشناخت آن را سهروردی به مدد نورِ منبعث از حقیقت نبوی رسول اعظم محمّد مصطفی (ص) میسر می‌گرداند. در این مقاله تلاش بر آن است تا با استناد به آیات نوری قرآن کریم، تاثیر خوانش نوری سهروردی در شکل‌گیری محتوای اندیشه‌ورزی اندیشمندانِ صاحب سبک و مکتبی همچون شیخ اکبر محی‌الدین ابن عربی سرسلسله گردان عرفان نظری و صاحب اندیشه وحدت وجود و نیز مهمترین فیلسوف جامع ایرانی یعنی صدرالمتالهین ملاصدرای شیرازی به عنوان مبدع اندیشه اصالت وجود و همچنین بازتاب جسورانه آن در اندیشه‌های عرفانی و کلامی شاعران نظریه‌پردازی نظیر مولانا جلال‌الدین محمّد بلخی بررسی و به تحلیل و تبیین مفاد آن اهتمام شود.