عدم عمومیت مقام انسان کامل در فلسفه اشراقی سهروردی

انسان کامل در مکتب اشراقی سهرودی (که متاثر از حکمت ایرانی-خسروانی است) صاحب مقام «خرّۀ کیانی»، شهریاری و فرهمندی است که خود حاصل پرورش نور اسپهبدی به واسطۀ استدلال، شهود (حضور) و علی‌الخصوص اشراق (تابش «فرّ» بر دل سالک) است. نکتۀ قابل تامل در این خصوص علل تشکیکی بودن تحول نوری آدمی تا رسیدن به این این مقام و عدم عمومیت دست‌یابی به این جایگاه در منظومۀ فکری سهروردی است؛ تحولی که انسان را از زندگی غیراصیل به فردیتی با خصیصۀ توکل، ایمان، فنای در خدا و بقای بدان سوق می‌دهد. از نظر وی انسان‌های نائل‌آمده به این مرتبه خود دارای مراتب تشکیکی نور خاطف، ثابت و طامس‌اند. بر این اساس مسئله اصلی این جستار بررسی تحلیلیِ علل عدم عمومیت مقام انسان کامل در آثار سهروردی است. در این پژوهش ضمن بررسی تحلیلیِ عوامل موثر در پدیدآیی و استکمال نفس ناطقه (نور اسپهبد)، دلیل خاص بودن این مقام برای معدودی از انسان‌ها تبیین می‌شود. نتیجه این گونه است که اصل مقام انسان کامل به واسطۀ وجود یک نور اسفهبدی در مرکز هر نفس قابل دستیابی است، اما دستیابی به نهایت مراتب عالیۀ این مقام به دلیل اختلاف در میزان ظرفیت و توانایی افراد در بهره‌مندی از فیوضات (فرّ) الهی برای همگان امکان‌پذیر نیست.