مبانی حکمی حزن و تبیین جایگاه آن در رسالۀ مونس العشاق

بر پایۀ قاعدۀ فلسفی عدم صدور کثیر از واحد، نخستین صادر از حق، عقل است. بر همین اساس سایر مراتب وجود به واسطۀ تعقل عقل اول به وجود می‌آیند. چنان که در فلسفه اشراق و اندیشۀ سهروردی نیز از شناخت عقل نسبت به ذات حق و نورالانوار و مشاهدۀ واجب‌الوجود، عقل یا نور دوم، از تعقل دوم آن در جنبۀ ایجابی خود، نفس و از تعقل در جنبۀ امکانی و فقری خود، جرم فلکی به وجود می‌آید. در اندیشه اشراقی سهروردی و رسالۀ رمزی مونس العشاق، این مراتب وجودی و سه‌گانۀ ازلی با حفظ هویت ملکوتی خویش و تحت عناوین سه‌گانۀ حسن، عشق و حزن به جهان مادی می‌آیند و هر یک مظهری می‌یابند، به گونه‌ای که در بیانی تمثیلی، یوسف مظهر حسن، زلیخا مظهر عشق و یعقوب مظهر حزن قرار می‌گیرند. بنابراین دریافت مفهوم و معنای رساله در گرو تبیین معنای رمزی و مبانی حکمی این اقانیم سه‌گانه است. پژوهش حاضر می‌کوشد با روشی توصیفی-تحلیلی و با تمرکز بر مفهوم و جایگاه و نقش حزن در روایت تمثیلی رساله و انطباق آن با تعقل سومِ عقل کلی و توجه به جایگاه حزن در اقانیم سه‌گانۀ طرح‌شده از سوی شیخ اشراق و ملازمت آن با عشق و حسن به تبیین مفهوم رمزی و مبانی حکمی حزن بپردازد. بر این اساس تعریف مفاهیمی چون صبر و تواضع، سکون و سردی، قهر و عشق در تفسیر معنای رمزی حزن، در کنار بیان ملازمت حزن و عشق و انطباق آن با تعلق نفس و جسم در تبیین جایگاه حزن از مهم‌ترین محورهای این پژوهش هستند.