هستی معطوف به آن سوی مرگ از منظر سهروردی

استفاده از عنوان «هستی معطوف به مرگ» برای موضوعی که می‌توان از آن با اصطلاح مانوس «معاد‌شناسی» نیز تعبیر کرد، برای تاکید بر این است که بحث سهروردی درباره مرگ را نمی‌توان از منظر الهیات (علم کلام) در نظر گرفت. در این مقاله نشان داده شده است که سهروردی در مقام فیلسوف یا به تعبیر بهتر «حکیم»، به موضوع فلسفه یعنی بحث درباره «وجود بما هو وجود» اهتمام دارد. اما از آنجا که حقیقت وجود را در سه ساحت قبل از دنیا، در دنیا، و بعد از دنیا در نظر می‌گیرد، موضوع مرگ به لحاظ وجود بعد از دنیا برای او اهمیت پیدا می‌کند. بنابراین وقتی درباره معاد بحث می‌کند، بحث او همچنان در حوزه وجود‌شناسی قرار دارد. اما بحث مرگ برای سهروردی به لحاظ غایت حکمت نیز موضوعیت می‌یابد. غایت حکمت این است که حکیم به جهانی عقلی مشابه جهان عینی تبدیل شود. این بدان معناست که انسان با آموختن حکمت، به آن متخلق شود. از این روی حکیم راستین را «حکیم متاله» گفته‌اند. لیکن این تاله به معنای مردن از خویش در متن همین زندگی دنیوی است. از نظر سهروردی، آدمی تا قدرت بر خلع بدن نداشته باشد، به جرگه حکیمان در نمی‌آید. هرگاه حکمت به تجربه زیسته آدمی تبدیل شود، او وجود خویش را وجودی معطوف به آن سوی مرگ می‌یابد. در حقیقت همانطور که مرگِ زیستی، پلی برای رسیدن به جهان دیگر است، مرگ اختیاری (ولادت نوین) نیز پلی برای مشاهده و مکاشفه عوالم برتر از ماده، در عین زیستن در همین دنیاست.