ارائه برهانی روان‌شناختی بر اثبات وجود خداوند مبتنی بر مولفه غنی و فقیر در آثار شیخ اشراق

یکی از راه‌های مورد تایید و تاکید در اثبات وجود خداوند طریق انفسی است و انسان همواره می‌تواند با تفکر در ذات خود و شناخت خود به شناخت مبدا اول نائل آید. این نوشتار ضمن بررسی علم حضوری انسان به نفس خود به مولفه نیاز درونی انسان پرداخته و از این درگاه به اثبات واجب می‌پردازد. نفس به عنوان یک هویت ادراکی همواره درکی از خود به عنوان یک موجود نیازمند دارد و علم حضوری ما به خودمان گواه بر نیازمندی از موارد جزئی تا لایه‌های عمیق‌تر درونی است. از طرفی در آثار شیخ اشراق مبحث غنی و فقیر جایگاه ویژه‌ای دارد و در مواردی با اثبات غنی مطلق بودن خداوند، اثبات یگانگی آن نیز شده است و همین مسئله می‌تواند ما را در تقریر یک برهان روان‌شناختی که مبتنی بر فقر و نیاز درونی انسان است، کمک نماید. انسان همواره در درون خود انواع و اقسام نیازهای گوناگون را تجربه می‌کند و زندگی روزمره انسان صحنۀ حرکت انسان برای رفع نیازهای گوناگونش است. نیاز به عنوان یکی از اصلی‌ترین مولفه‌های انگیزش آدمی جایگاه بسیار مهمی در حیات انسان دارد، بنابراین می‌توان از این مولفه استفاده‌های فراوانی نمود. در این تقریر از علم حضوری ما به نفسمان و موارد عدیده نیازمندی که دارد و احساس نیازهای گوناگونی که تجربه می‌کند به فقیر و نیازمند بودن خود پی می‌بریم و سپس با بررسی مواردی که نیازهایمان را رفع می‌کنند می‌یابیم که این موارد خود نیز در زمینه‌های مختلف نیازمندند و به رافع نیاز محتاج‌اند و لاجرم باید به امری برسیم که هیچ گونه نیازمندی در آن وجود نداشته و غنی مطلق باشد.