سنجش مبانی و مفهوم دلالت نزد سهروردی

شیخ شهاب‌الدین سهروردی در بخش منطق کتاب حکمت الاشراق -که مهم‌ترین کتاب او بوده و چکیده نظراتش را بیان کرده است- دست به تغییراتی در عناوین برخی اصطلاحات منطق می زند که یکی از آنها عنوان دلالت‌های لفظی است. او این دلالات را که قبلاً مطابقت، تضمن و التزام نام داشت به ترتیب به عناوین قصد، حیطه و تطفل تغییر داد. به عقیده برخی از سهرودی پژوهان این تغییرات عناوین، صرفاً یک جایگزینی کلمات بوده و هیچ گونه نوآوری یا فایده خاصی در آن دیده نمی‌شود. اما، این پرسشی است که این مقاله به دنبال پاسخ به آن، رویکرد دیگری را مطرح می‌کند. در این مقاله سعی شده است تا با روش عقلی-تحلیلی در نظام فلسفی سهروردی، نظام منطقی او از این جهت مورد بررسی واقع گردد و نشان داده شود که شیخ اشراق با الهام از منطق سینوی و با فاصله گرفتن از رئالیسم ارسطویی، تغییرات مذکور را بر مبنای نقد تعریف حدی برای شناخت حقیقت اشیاء مطرح کرده است و به معانی جدیدی از دلالات، مطابق با نفی ذات‌گرایی در میراث منطق گذشتگان می‌رسد. همچنین، به نظر می‌رسد عناوین جدید باعث از بین رفتن ابهاماتی نظیر مغالطه اسم و مسمی، معنای موضوعٌ له و مستعملٌ فیه می‌شود که خود باعث دقت در استعمال این عناوین است. با توجه به مطالب ذکر شده، می‌توان این جایگزینی اصطلاحات را یکی از نوآوری‌های سهروردی در منطق به شمار آورد.