فلسفه سهروردی در مقابل فلسفه ملاصدرا و برتر از آن

این که آیا فلسفه سهرودی در طول فلسفه ملاصدراست یا در عرض و در مقابل آن، برای سنجش آراء فلسفی و کلامی او اهمیت زیادی دارد. در فلسفه سهروردی مفهوم وجود مصداق خارجی ندارد و از این رو این نظام فلسفی در مقابل فلسفه ملاصدراست که در آن نه تنها مفهوم وجود مصداق خارجی دارد بلکه ماهیت هم به تبع وجود دارای تحقق خارجی است و به بیانی متفاوت ماهیت حتی تحقق تبعی هم ندارد. این مقاله با طرح این نظر از فرانتس برنتانو که مفهوم وجود نه یک مفهوم تجربی است که منشا انتزاع خارجی داشته باشد و نه آن طور که کانت گمان کرده، یک مفهوم فطری است، بلکه مفهومی است که با تجربه باطنی و از فعل نفسانی تصدیق کردن به دست می‌آید، دیدگاه سهروردی در باره مفهوم وجود را تایید و تکمیل کرده و مبنای فلسفی وی را منطقی‌تر از مبنای فلسفی ملاصدرا ارزیابی می‌کند. به نظر نگارنده از منظر تبیین اعتقاد به توحید و یگانگی خداوند نیز فلسفه سهروردی نسبت به فلسفه ملاصدرا برتری دارد و برخلاف رای بسیاری از محققان می‌تواند از عهده پاسخ به شبهه ابن‌کمونه برآید و بدون التزام به وحدت وجود صدرایی توحید ناب را تفسیر کند. براساس این فلسفه نمی‌توان مفهوم واحد نور را از دو نورالانوار متباین به تمام ذات انتزاع کرده و بر آنها حمل نمود زیرا سلسله طولی انوار رابطه تشکیکی دارند و با هم متباین نیستند.