تبیین نحوه نگرش شیخ اشراق به معاد

بحث معاد از زاویای مختلف مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. متکلمان هر دین، بر اساس تلقی خاصی که از دینشان داشته‌اند، سعی کرده‌اند بحث معاد را بر اساس خوانش خویش از دینشان تقریر کنند. مهم‌ترین مسئله‌ای که همه کسانی که به معاد باور دارند بر روی آن تاکید می‌کنند، بحث جاودانگی است. بحث جاودانگی تقریرهای مختلفی داشته و دارد. غیر از بحث جاودانگی مسئله مهم دیگر در معاد، سخن در باره نفس و بدن و رابطه میان آنهاست. شیخ اشراق بسان همه پذیرندگان معاد، قائل به جاودانگی است و بر این باور است که حیات انسان به صورت لاینقطع ادامه پیدا می‌کند. اما این که آیا از نظر او همه نفوس یا برخی از نفوس از چنین ویژگی برخوردارند، نیاز به تامل دارد. نکته دیگر آن است که شیخ اشراق در بحث معاد مثل سایر فلاسفه توجه چندانی به معاد جسمانی ندارد، بلکه عنایت اصلی او در بحث معاد و طبقه‌بندی انسان‌ها ناظر به معاد به مسئله نفس است و توجهی به بدن ندارد. البته این امر بیانگر نوع انسان‌شناسی فلسفی سهروردی است که در برابر انسان‌شناسی کلامی قرار دارد که عمده متکلمان مسلمان بران پافشاری می‌کردند که در آن عنایت اصلی به بدن است و نه نفس.