مفهوم سازی استعاری «راه» در فارسی عامیانه

فارسی عامیانه، از ویژگیهای منحصربهفردی در سطح معنایی برخوردار است. یکی از این ویژگیها، وجود عبارتهای اصطالحیاست که به فراوانی در فارسی عامیانه کاربرد دارند و مفهومسازی بسیاری از انتزاعیات بر عهده آنهاست. این مقاله توصیفی-تحلیلی، با درنظرگرفتن رویکرد استعاری لیکاف و جانسون )1980(، به بررسی مفاهیم انتزاعی میپردازد که با حوزه عینی »راه«در فارسی عامیانه صورتبندی شدهاند. برای این هدف، دادههای پژوهش را از فرهنگ اصطالحات عامیانه نجفی )1387(استخراج کردیم. بررسیها نشان داد که حوزه عینی »راه«، مفاهیم انتزاعی »چاره و تدبیر«، »مدارا کردن«، »شروع«، »پایان«،»جاری شدن«، »تبحّر«، »موافقت«، »تمایل«، »توضیح«، »دیدار«، »فریب« و »فراهم بودن« را تصویرسازی استعاری میکند.از این میان، تنوّع چشمگیری در نگاشت استعاری »راه به مثابه چاره و تدبیر« با عبارات اصطالحی »راه )به جایی( داشتن/نداشتن«، »راه پیش پای کسی گذاشتن«، »راهش این بودن«، »راه کسی را بستن«، »از راهش وارد شدن« و »نه راه پسداشتن، نه راه پیش« به چشم میخورد. در بیان چرایی استفاده از عبارات عامیانه، این نتیجه حاصل شد که استفاده از اینگونهعبارتها در گفتار غیررسمی، امکان تصویرسازی جزئیات برخی مفاهیم را فراهم میسازند و شاید بدون استفاده از اینگونه عبارت-ها، نتوانیم آن جزئیات را به دقت و با سهولت بیان کنیم.