تحلیل معناشناختی واژۀ «عقیم» در قرآن و روایات

معناشناسی واژه های قرآن کریم یکی از راه های کشف معانی کلمات و عبارات در قرآن کریم است که با تکیه بر نظریه های معناشناسی شناختی صورت می گیرد. این مهم یکی از محورهای پژوهش های قرآنی به شمار می رود. در میان واژگان قرآن، یکی از واژه های کم کاربرد، امّا با اهمیّت از حیث معناشناسی، واژﮤ عقیم است که بسامد آن در 3 سوره قرآن کریم، 4 بار است. پژوهش حاضر که روش پردازش توصیفی– تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای و تحلیل داده ها و با رویکرد معناشناسی شناختی انجام شده، درصدد تبیین این مساله است که مطابق آیات قرآنی، واژﮤ عقیم به چه وجوه معنایی در بافت قرآن به کار رفته و کدام واژگان با «عقیم» بر محور همنشینی دارای رابطۀ معنایی یا تقابل معنایی اند؟ یافته های حاصل از این پژوهش که مبتنی بر بررسی پیشینۀ این واژه در عصر نزول و بافت قرآن کریم است، حکایت از آن دارد که کانون ارتباط این واژه، بین مردان و زنان مشترک است و از مشهورترین معانی آن نازا بودن و بارور نشدن زن، بی خیر و هلاکت آفرین بودن و سختی و تنگنای شدید در روز قیامت است. از همین رو به مردی که نتواند فرزندی داشته باشد عقیم گفته می شود. در روایات نیز از این واژه به وجود یک شرّ در زنان و نبودن خوشخویی و صفت نیکو و بادهایی که فاقد رحمت و دربردارندۀ عذاب الهی هستند یاد شده است. بنابراین این کلمه برای انسان و غیر انسان، کاربرد دارد.

' in the quran and hadithsعقیمsemantic analysis of the word '

abstract the semantics of the words of the holy quran is one of the ways to discover the meanings of words and phrases in the holy quran, which is based on the theories of cognitive semantics. this is considered one of the axes of quranic research. among the words of the qur an, one of the least used words, but with importance in terms of semantics, is the word ,, ????,, whose frequency is 4 times in the three surahs of the holy qur an. the current research, which was carried out by the method of descriptive-analytical processing and with reference to library sources and data analysis, and with a cognitive semantics approach, tries to explain the issue that according to the qur anic verses, the word barren is used in the context of the qur an. and which words have a semantic relationship or opposite meaning with barren on the coexistence axis? the findings of this research, which is based on the investigation of the background of this word in the era of revelation and the context of the holy quran, indicate that the center of communication of this word is common between men and women, and one of its most famous meanings is barrenness and the inability of a woman to be fertile. being without good and causing destruction, and severe hardship and distress on the day of judgment. therefore, a man who cannot have a child is called barren. in the hadiths, this word is also mentioned as the existence of an evil in women and the absence of cheerfulness and good qualities, and the winds that lack mercy and contain divine punishment. therefore, this word is used for humans and non-humans.