نقش فناوری‌های نوین و gis در مدیریت بحران و پیشگیری از سوانح طبیعی

ایران به دلیل مستعد بودن شرایط جغرافیایی و فقدان عدم مدیریت جامع و عدم رعایت آستانه‌های محیطی به‌عنوان یک کشور پرخطر به شمار می‌رود به‌طوری‌که جزء 10 کشور بلاخیز جهان قرارگرفته است که بر اثر وقوع بلایا و حوادث طبیعی و غیرطبیعی میلیون‌ها انسان به کام مرگ کشیده می‌شوند. سیستم اطلاعات جغرافیایی (gis)، سیستم کامپیوتری برای گرفتن، ذخیره‌سازی، آنالیز و نمایش اطلاعات مربوط به پهنه‌بندی جغرافیایی است و اطلاعات مربوط به هر آنچه بر روی زمین وجود دارد یا می‌تواند روی زمین اتفاق بیافتد، در این سیستم قابل ذخیره‌سازی، آنالیز و نمایش است. اولین نرم‌افزار مربوط به این سیستم در سال 1970 در کشور کانادا تولید و عرضه شد. با توجه به ویژگی‌های منحصربه‌فرد برنامه و قابلیت‌های بالای برنامه در پهنه‌بندی جغرافیایی حوادث و بلایای طبیعی و غیرطبیعی به‌عنوان ابزاری موثر در مدیریت بحران از حدود سال 1990 میلادی مطرح و مورداستفاده قرارگرفته است. بنابراین تمامی تلاش پژوهش حاضر در این مطلب است که، سیستم اطلاعات جغرافیایی، مکانیسم مناسبی را جهت متمرکز نمودن اطلاعات برای انجام فعالیت‌های برنامه‌ریزی در زمینه مدیریت بحران و سوانح طبیعی را فراهم می‌آورد. بنابراین به ارائه اقدامات قبل، حین و پس از بحران و ایجاد پایگاه داده‌های مکانی شهری و پیاده‌سازی و مدل‌سازی در سیستم اطلاعات جغرافیایی که دارای مراحلی از قبیل: شناخت و نیاز‌سنجی، تهیه پروژه هادی، تهیه مدل مفهومی، انتخاب محیط نرم‌افزاری و سخت‌افزاری مناسب، تدوین مدل‌های موردنیاز و تدوین استاندارد است. اولین مرحله پیاده‌سازی سیستم‌های gis، مرحله شناخت و نیازسنجی است. بدیهی است در سیستم gis که با نگرش به موضوع حوادث غیرمترقبه طراحی می‌گردد، این موضوع باید از مرحله نخست که شناخت و نیازسنجی می‌باشد مدنظر قرار گیرد. شناسایی مخاطرات و سوانح با معیارها و شاخص‌های تعریف‌شده و امکان تعریف معیارهای جدید در تشخیص سوانح، تهیه نقشه پهنه‌بندی و نمایش موقعیت مناطق، شرایط و فعالیت‌ها، برآورد مساحت و هزینه‌ها در مناطق مختلف شهری از مسائلی است که باید در یک سیستم اطلاعات مکانی طراحی و پیاده‌سازی شود. این سیستم امکان توسعه مولفه‌های موازی را هم‌زمان دارا است. از اجزای شاخص این نمونه می‌توان مواردی از قبیل: ارتباط کاربران یا جستجو گران؛ برقراری ارتباط متقابل بین پویشگر و سرور داده‌های کاربردی و مدیریت الگوریتم تحلیلی داده‌های مکانی و غیر‌مکانی اشاره کرد.