شکل‌گیری و تکوین هویت ملی ایرانیان در خلیج فارس

نام خلیج فارس همواره در طول تاریخ پرفراز و نشیب خود با نام ایران‌، فرهنگ و تمدن ایرانی که مجموع این عوامل هویت ایرانیان را می‌سازد، عجین شده است. پیوند خلیج‌ فارس و فلات مرکزی ایران در ادوار گوناگون تاریخی نشان از گسترش فرهنگ و تمدن ایرانی در کرانه‌های شمالی و حتی جنوبی خلیج فارس دارد که بسته به قدرت و ضعف حکومت‌های مرکزی تا به دوران معاصر نیز ادامه داشته است. هویت ملی ایرانیان در خلیج فارس هویتی کهن و تاریخی است که از سه مقطع تاریخی باستان‌، اسلامی و مدرن گذر کرده، به‌طوری که هر کدام از این دوره‌ها نقشی مهم در تکوین و شکل‌گیری این نوع از هویت داشته‌اند. این پژوهش در پی آن است تا به تکوین و شکل هویت ملی ایرانیان در خلیج فارس از دوران باستان تا به دوران معاصر بپردازد. پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و مطالعات کتابخانه‌ای صورت گرفته است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که اگرچه عناوینی مانند ملی و ملی‌گرایی متعلق به دوران معاصر است، اما ایرانیان از همان آغاز متناسب با گفتمان حاکم بر عصر و زمانه خود در قالب تعریفی که از ایران و هویت ایرانی داشتند، به دنبال تثبیت موقعیت خود در خلیج فارس برآمدند. اقداماتی همچون برتری دادن خلیج فارس در عرصه بندر‌سازی و رونق تجارت بر دریای سرخ در دوران هخامنشیان‌، تاسیس و گسترش بنادر در کرانه خلیج فارس از سوی ساسانیان به محوریت بندر سیراف در دوران باستان‌، پایه‌گذاری و رونق بندر هرمز در قرون میانه اسلامی از یک سو و آزادسازی هرمز از سوی امپراتوری صفویان در عصر شاه عباس کبیر و پس از آن اقدام نادرشاه افشار در راه‌اندازی ناوگان دریایی قدرتمند در خلیج فارس و بوشهر را می‌توان در زمره مجموعه فعالیت‌هایی دانست که با هدف تکوین هویت ایرانیان صورت پذیرفته است.