بررسی دیگرمحوری در اندیشۀ ایران‌شهری حاکم بر فلات ایران به‌مثابه عنصری هویت‌ساز و الگوساز از دوران پیشااسلامی تا عصر حاضر

بررسی تاریخ فلات ایران حاکی از وجود مولفه‌های هویت‌‌سازی در این خطه است که آن را اندیشة ایران‌شهری نام نهاده‌اند؛ آنچه از دوران پیشااسلامی تا عصر حاضر در این خطه حضور داشته و پس از حملات یونانیان، اعراب، ترکان و مغولان از بین نرفته است. پژوهش حاضر بررسی مولفه‌ای است که در تاریخ فلات ایران ادامه داشته است. این مولفه دیگرمحوری است که علی‌رغم تغییر حکومت‌ها، مذهب‌ها و دین‌ها اشتراکی منحصربه‌فرد به ساکنین فلات ایران در هزاره‌‌های اخیر بخشیده است. دیگرمحوری عقیده بر تاثیر دیگری بر زندگیِ خود است. یعنی نقش اصلی را در پیشرفت و پسرفت فرد یا جمع، نه خودِ فردی یا جمعی، که دیگری ایفا می‌کند. دیگری هم شامل عناصر متافیزیکی (توتم‌ها مانند گیاه‌پرستی، فال‌گیری و جز آن) است و هم فیزیکی (نقش جبر جغرافیایی یا حکومت‌ها در افول قدرت و جز آن). این مولفه با حذف خود، الگوهایی شناختی می‌سازد که در آن‌ها نقش تعیین‌کنندة دیگری، تکرار و تثبیت می‌شود و ادامه می‌یابد. تداوم انفعال خود در برابر عناصر بیرونی در نهایت ایران معاصر را پس از برخورد با قانون و اومانیسم غرب به پیچیدگی‌های جدیدتری رهنمون می‌شود که در آن‌ها انسان و خود هیچ‌گاه موضوعیت پیدا نمی‌کند.