نقد و تحلیل رویکردهای نظری به هویت تاریخی و تمدنی ایرانیان

بحث هویت از مهم‌ترین مسائل مطرح در گرایش‌های سیاسی اجتماعی ایران معاصر بوده که در چند دوره متمایز تاریخی مانند دوران پیش از اسلام، سده‌های میانۀ اسلامی تا عصر صفویه، و سده‌های نوزدهم و بیستم میلادی قابل بررسی است. تصویر هویت ایرانی به‌عنوان جامعه ای دارای سرزمین، تاریخ، فرهنگ و میراث سیاسی خاص در بسیاری از متون دوره اسلامی، اعم از آثار نویسندگان عرب و ایرانی بازتاب یافته و در سنت‌ها، باورها، هنر و ادبیات ایرانیان نمود پیدا کرده است. در این میان، مساله هویت تاریخی ایرانیان از دیدگاه محققان پست‌مدرن رد شده است. مقاله حاضر کوشیده است رویکردهای ایران‌شناسان معاصر را درباره هویت تاریخی و تمدنی ایرانیان تحلیل و بررسی نماید و جایگاه تاریخی هویت ملی ایرانی و مولفه‌های هویتی را در این رویکردها مشخص کند. نتایج پژوهش نشان می دهد که رویکردهای نژادی، یک‌جانبه گرایانه، انحطاط، پیوستگی و تداوم، و نیز پراکندگی و گسست در بین محققان تاریخ ایران وجود دارد که با اتکا بر عناصری چون نژاد، زبان، حکومت، تجربه مشترک تاریخی و... تبیین شده است.