تصویر فرهنگی ایرانیان در المسالک‌الممالک اصطخری

تصویر‌شناسی یکی از شاخه های مهم مطالعات ادبیات تطبیقی است که در آن به بررسی تصویر یک ملّت از جانب یک فرد خارجی با زبان متفاوت در ادبیات دیگری، پرداخته می شود. از رهگذر آن، تصویرگر علاوه بر نمایاندن چهرۀ دیگری، غیرمستقیم و ناخواسته خود و تفکّر غالب بر ملّت خود را در مورد ملّتی دیگر نیز معرفی می کند. بهترین آثار برای این گونه مطالعات، سفرنامه ها و یا کتبی همچون المسالک‌الممالک است که موضوع غالب آن‌ها جغرافیای توصیفی و بیشتر تصاویرشان واقعی و عاری از جانبداری است. اصطخری از جغرافی دانان و سفرنامه نویسان قرن های سوم و چهارم ه.ق است. او در اثرش با نام «المسالک‌الممالک» به معرفی ایران و کشورهای اسلامی از نظرگاه های مختلف پرداخته است. در این جستار بر بنیان دانش تصویرشناسی، تصاویر فرهنگی بخش ایران، توصیف و ارزیابی شده اند و در این میان نگاه ارزش‌گذارانة اصطخری نیز تحلیل شده است. عموم تصاویری که اصطخری در اثرش از ایران ارائه داده است، از نوع تصاویر مثبت است که عواملی همچون زیست‌بوم، تعصّبات ملّی-مذهبی و ساختار جامعۀ عصر او در ارائۀ این تصاویر تاثیرگذار بوده است.