دفاع مقدس و فرایند هویت‌سازی ایرانی، عنصری کلیدی در وحدت ملی و ملت‌سازی

جنگ هشت‌ساله ایران و عراق را با عباراتی چون «دفاع مقدس»، «جنگ عراق علیه ایران» و «جنگ تحمیلی» می‌نامند. بی‌شک به کار بردن هر یک از این عبارات دارای مفاهیم و معانی خاصی است و نوع نگرش را معین می‌کند. در ادبیات تولیدشده در خصوص جنگ، همچنین محاورات متداول ایرانیان، دفاع مقدس پرکاربردترین عبارت است که دارای وجوه دفاعی و ارزشی چون دفاع از کشور و ناموس ایرانیان است. این عبارات فاقد وجوه تهاجمی است و مبین اقدام جمعی ایرانیان در دفاع از تهاجم خارجی است. ملت‌سازی یک روند یا پروسه طولانی‌مدت است که تمامی دولت ملت‌های جهان با آن درگیر هستند و احساس تعلق به یک سرزمین، نظام سیاسی، تاریخ مشترک و هویت برآمده از آن مبین مولفه‌های ملت‌سازی است که برخی در این فرایند موفق و برخی کشورها دارای مشکلات و نابسامانی هستند. ایرانیان در بیش از دو سده گذشته هیچ تجربه یورشی به کشورهای همسایه نداشته و عموماً در مقابل حملات خارجی دست به مقاومت زده‌اند. این رفتار ما نشانه صلح‌طلبی و عدم خوی تجاوزگری در حافظه جمعی ایرانیان و مبانی هویتی ملت ماست. جنگ عراق علیه ایران مفاهیمی چون ایثار، ازخودگذشتگی، وطن، دین و شریعت، ملت و مقابله با نظام سلطه جهانی را در هویت ایرانی بازتولید کرد و نیاز به دفاع از کشور و نزدیکی مردم را به همراه داشت. نتایج دفاع مقدس نشان می‌دهد که حضور تمامی اقشار مردم در جنگ از عناصر مهم در ملت‌سازی و هویت جمعی ایرانیان است و کمک بزرگی به ملت‌سازی ایرانی کرده است؛ به‌طوری که ویژگی‌های قومی، زبانی، منطقه‌ای و دینی را در راستای وحدت ملی بسیج کرده است. این مقاله به دنبال بررسی تاثیر جنگ تحمیلی بر وحدت ملی ایرانی و تکمیل پروسه دولت ملت‌سازی در هویت تاریخی ایرانیان است.