پریشانی‌های روان‌شناختی و باوری در امدادگران هلال‌احمر؛ مراقبت‌شناختی رفتاریِ دینی، به‌مثابه یک رویکرد مواجهه‌ای کارآمد

امدادگران هلال‌احمر، از جملۀ گروه‌هایی هستند که از ابتدای بروز یک حادثه می‌باید در محل حضور داشته باشند. آن‌ها به‌طور مداوم با افراد به‌شدت مجروح یا اجساد رو‌به‌رو می‌شوند و شاهد واکنش‌های عاطفی بازماندگان مانند نا‌امیدی، غم و عصبانیت هستند. آن‌چه موضوع را بغرنج می‌سازد، آن است که امدادگران با مشاهدۀ عمق یک فاجعه، ممکن است با تردیدهای وجودی و دینی نیز مواجه شوند. با چنین نگاهی، این مطالعه به دنبال پاسخ‌گویی به دو سئوال اساسی است: نخست آن‌که با استناد به شواهد پژوهشی، امدادگران هلال‌احمر در معرض چه آسیب‌های روانی و پریشانی‌های باوری قرار دارند؟ دوم این‌که برای مواجهه با آسیب‌ها و پریشانی‌های مبتلابه، چه برنامۀ مراقبتی و آموزشیِ کارآمدی را می‌توان پیشنهاد داد که هر دو آسیب را توامان مورد توجه قرار دهد؟ این مطالعه به روش تحلیل اسنادی انجام شد و نتایج نشان داده که مهم‌ترین اختلال روان‌پزشکی شایع در میان امدادگران هلال‌احمر، اختلال اضطراب پس از سانحه است. پس از آن اختلالاتی دیگری شامل استرس حاد، اختلالات اضطرابی و افسردگی، سندرم فرسودگی شغلی و اختلالات مصرف مواد نیز در امداگران گزارش شده است. مطالعه‌ای که پریشانی باوری امدادگران را بررسی تجربی کرده باشد، مشاهده نشد؛ بااین‌حال برخی‌ معتقدند پس از مواجهه با حوادث طبیعی وحشتناک، امدادگران ممکن است در معرض پریشانی دینی، خشم بر خدا و بحران ایمان نیز قرار گیرند. تاکنون رویکردهای مختلفی برای مواجهه با چالش‌های روان‌شناختی و باوری امدادگران پیشنهاد شده است. در این مطالعه، مراقبت شناختی رفتاری، مبتنی بر آموزه‌های اسلامی برای مواجهۀ توامان با اختلالات روانی و پریشانی‌های باوری امدادگران پیشنهاد می‌شود. مهم‌ترین اصل زیربنایی این نوع مراقبت درمانی، آن است پریشانی‌ها تا حدودی نتیجۀ شیوه‌های نادرست تفکر و الگوهای غیرمفید رفتاری است و با تغییر در شیوه‌های تفکر و به‌ دنبال آن، احساس و رفتار، می‌توان این پریشانی‌ها را کاهش داد. مهم‌ترین اصول مبتنی بر آموزه‌های اسلامی که از آن‌ها برای به چالش‌کشاندن الگوهای تفکر در امدادگران دچار پریشانی روان‌شناختی و معنوی می‌توان استفاده کرد، عبارتند از: 1. خداوند کنترل‌کنندۀ نهایی عالم است و هر آن‌چه در این عالم روی می‌دهد، جدا از تقدیر و حکمت او نیست؛ 2. فهم واقعیت موقتی‌بودن این دنیا؛ 3. مصیبت و پریشانی به‌مثابه امتحان الهی؛ 4. اعتماد و توکل بر خداوند متعال؛ 5. پس از هر سختی آسانی خواهد بود؛ 6. تمرکز بر نعمت‌های خداوند؛ 7. سر ا‌نجام یکی از اصول اساسی این رویکرد درمانی که در کار با امدادگران می‌تواند مورد توجه قرار گیرد، این است انسآن‌ها اگر چه بهزیستی خودشان را مقدم بر دیگران می‌دانند، اما ازخودگذشتن و نوع‌دوستی، فراتر از خشنودی شخصی ارزش‌گذاری می‌شود و آن‌ها افرادی بودند که این ازخودگذشگی و نوع‌دوستی را به انجام رساندند. سر انجام پس از آن‌که شناخت امدادگر از حوادث طبیعی یا تفکر او تغییر کرد، مناسک و رفتارهایی مانند یاد مکرر خداوند متعال، خواندن قرآن کریم و تضرع به درگاه خداوند متعال می‌تواند رفتارهایی باشد که آن‌جام آن‌ها به بهزیستی روانی و باوری‌اش کمک می‌کند.