بررسی سبکی خطبه سیزده نهج‌البلاغه با محوریت تولید

اصطلاح سبک‌شناسی در آثار ادبی به علمی اطلاق می‌شود که در حوزه زبان‌شناسی و ادبیات به موضوع بررسی شیوه‌های گوناگون بیانی می‌پردازد. نهج‌البلاغه کلام گهربار امام علی (ع) است که شیوه‌های ادبی به‌کاربرده شده در آن مطابق با مقتضای حال مخاطب است. در این پژوهش بر اساس تحلیل زبانی در چهار سطح آوایی، نحوی، ادبی و فکری سبک‌شناسی خطبه‌ی 13 نهج‌البلاغه با محوریت تولید بررسی می‌شود. تحلیل این خطبه از دیدگاه سبک‌شناسی به منظور واکاوی اسلوب‌های بلیغ و فصیح امام علی (ع) در مورد کسب و کار و تولید اهمیت دارد. دلیل انتخاب این خطبه آن است که علاوه بر اهمیت بلاغی شکل‌ها و اسلوب‌های خاص از محتوای کار و تلاش نیز سخن صحبت کرده که در کلام دیگر کمتر دیده می‌شود زیرا سخن در مذمت به‌گونه‌ای ماهرانه باید ایراد گردد که با جلوه‌ای نیکو در جان مخاطب نفوذ کند و تاثیرگذار باشد.نتایج پژوهش که به روش تحلیلی- توصیفی است نشان می‌دهد سبک زبانی و ادبی و نشان دادن اهمیت کوشش و تلاش انسانی در جهت اقناع مخاطب و القای اندیشه‌های امام (ع) به مردم بصره پیوندی ناگسستنی دارد. از جمله عناصری که بیشترین کارکرد در سبک‌سازی این خطبه داشته است عنصر تکرار است. این فن در سراسر خطبه کارکردهای مختلفی داشته، همچنین عناصری مانند سجع، جملات اسمیه، تضاد، کنایه و ... با اهداف خاصی در این خطبه بیان گردیده است. علاوه بر این تغییر سبک متناسب با معنا و اهداف امام و با بکار بردن ویژگی‌های زبانی و عناصر بلاغی سبک سخن را بر اساس حال مخاطب دگرگون کرده است.