بررسی مفهوم نظم و انضباط کاری از منظر نهج البلاغه

هدف این پژوهش بررسی نظم و انضباط کاری از منظر نهج‌البلاغه است. این پژوهش از نوع توصیفی و با روش مروری و کتابخانه‌ای است، که نظم و انضباط از دو منظر از منظر جهان امروز و از منظر دین موردبررسی قرارگرفته است. از طرف دیگر شاخصه‌های (الهی بودن، وحیانی بودن، فطری بودن، حقانی بودن) با بهره‌گیری از آموزه‌های تربیتی امام علی علیه‌السلام استنتاج و تحلیل‌شده است. امام علی (ع) در نامه 47 نهج‌البلاغه به سه امر مهم، یعنی «تقوای الهی»، «نظم امر» و «اصلاح ذات البین» وصیت فرموده است. در سده‌های اخیر، عبارت «نَظمِ اَمرِکُم» به «نظم فردی»، یعنی «قرارگیری هر شیء در جایگاه خود» معنی شده است. امّا بر اساس قرائن موجود در متن نامه، ازجمله شرایط حسّاس زمانی، مخاطبان نامه، معنای لغوی و کاربردی نظم در آن عصر و دیگر تعابیر امام (ع)، به نظر می‌رسد معنای دیگری اراده شده است. در بررسی لغوی، این نکته به دست می‌آید که در دوره‌های متقدّم، واژه «نَظْم» مفهوم اجتماعی داشته، به معنای «پیوستگی» بوده است، درحالی‌که برخی از لغتنامه‌های متاخّر، علاوه بر معنای اجتماعی، معنای فردی را نیز برای آن در نظر گرفته‌اند. از برآیند آرای شارحان و برخی مترجمان نهج‌البلاغه ذیل «نَظمِ اَمرِکُم» نیز همان معنی اجتماعی «وحدت و پیوستگی» به دست می‌آید. کاربردهای «نَظْم» و «اَمْر» در نهج‌البلاغه و دیگر متون، «پیوستگی» را برای واژه «نظم» به‌عنوان معنای اصیل و «کار»، «کثرت» و «حکومت» را برای واژه «اَمْر» برجسته‌تر می‌کند. نظرات برخی از معاصران درباره «نَظمِ اَمرِکُم» حاکی از آن است که معنای وحدت برای نظم، نقطه مشترک آرای ایشان است، هرچند برخی از آنان، اقامه نظام حکومتی و امر خلافت را معنای دقیق این اصطلاح دانسته‌اند. درنهایت، می‌توان گفت در کلام امیرالمومنین علی (ع)، «نَظمِ اَمرِکُم» بیانگر تاکید آن حضرت بر وحدت بوده است.