حدود و ثغور اعمال قدرت در برابر منتقدان و مخالفان در نهج‌البلاغه

در اجرای عدالت و قانون در یک حکومت دینی، بهره‌گیری از اعمال اقتدار و قدرت مشروع، بایستی مطابق با قانون و حکم الهی باشد تا مشروعیت حقیقی بگیرد و از آن طرف باید توجه داشت که استفاده از قدرتی مافوق اراده و اختیار مردم برای موجودیت و برپایی یک حکومت دینی ناپسند و نامقبول است. با مطالعه شیوه حکومت‌داری حضرت علی علیه‌السلام می‌توان دریافت که ایشان برای بیعت گرفتن از مخالفان، هیچ‌کس را تحت‌فشار قرار نمی‌دادند و معتقد بودند بیعتی که مردم با خلیفه می‌کنند، نباید بر پایه اکراه شکل بگیرد، بلکه باید بر پایه اعتقاد و پذیرش باشد. در بررسی رفتار و نگرش حضرت این نکته به دست می‌آید که حکومت و قدرت هر دو وسیله‌ای هستند برای زنده نگه‌داشتن حدود و ارزش‌های الهی و احقاق حقوق مردم جامعه و نتیجه نهایی آن تکامل و هدایت انسان‌هاست. در نگاه حضرت علی علیه‌السلام احترام به اندیشه مخالفان، معترضان و منتقدان یک اصل اساسی بوده و همیشه ایشان بر اساس اصول اخلاقی با آنها رفتار می‌کردند. با یک نگاه اجمالی در حکومت‌های طول تاریخ می‌توان به چگونگی رفتار حاکمان با مخالفان خود پی برد، به‌خصوص زمانی که حاکم پیش‌بینی می‌کرد، مخالفان بعداً بر ضد حکومت او دست به شورش و اقدام مسلحانه خواهند زد؛ قطعاً سعی اکثر آنها در جهت خاموش‌کردن و حذف مخالفان و معترضان بود. این در صورتی است که در حکومت حضرت علی علیه‌السلام حفظ قدرت و حکومت مسئله اصلی نبود و مسئله اصلی اجرای عدالت به معنای واقعی و پایبندی به اصول و ارزش‌های الهی بود. پژوهش حاضر با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای و با روش توصیفی-تحلیلی از منظر نهج‌البلاغه و شیوه حکومت‌داری حضرت علی علیه‌السلام چهارچوب اعمال قدرت در برابر مخالفان را مورد تحلیل و تبیین قرار داده است.