فصل سوم کاوش باستان شناسی محوطه ی ویرانشهر، شهرستان فاروج، خراسان شمالی

دره ی اترک در حدفاصل کوه های هزار مسجد کپه داغ و بینالود آلاداغ یکی از مهمترین گذرگاه های تاریخی خراسان به شمار میرود که از دیرباز امکان ارتباط جوامع ساکن در نواحی مرکزی آسیا را با بخش های شمالی و مرکزی فلات ایران فراهم می ساخته است. بررسی باستان شناسی که از سال 1355 تا 1357 به سرپرستی ربرتا ونکو ریچاردی از دانشگاه تورین ایتالیا صورت گرفت، نشان داد که شرایط مساعد زیستی این منطقه، موجب شکل گیری استقرارهای گسترده ای از دوره ی نوسنگی به بعد شده است (1980 ricciardi venco .(در میان سکونتگاه های تاریخی که توسط گروه ریچاردی شناسایی شد، محوطه ی ویرانشهر مورد توجه ویژه قرار گرفت. با این حال، ویرانشهر برای سالیان متمادی از منظر توجه باستان شناسان به دور مانده بود و ابهامات و سوالاتی که درباره ی حضور اشکانیان و ساسانیان در اترک وجود داشت باعث شد تا نگارندگان، این محوطه ی تاریخی را به عنوان محلی برای جستجوی پاسخ پرسش های مزبور مورد بررسی و کاوش باستان شناسی قرار دهند. طی دو فصل گذشته، بررسی سطحی سفال های اینمحوطه مجموعه ای ارزشمند از سفال های اشکانی و ساسانی این حوزه ی فرهنگی را در اختیار پژوهشگران قرار داد (لباف خانیکی و رانته 1399 (و کاوش و گمانه زنی فصل قبل به کسب اطلاعاتی درباره ی معماری و محدودهی عرصه و حریم محوطه ی ویرانشهر منتج گردید (لباف خانیکی و رانته، زیرچاپ). به منظور تکمیل مطالعات فصل گذشته، در تیرماه سال 1400 طرحی پژوهشی با عنوان «فصل سوم کاوش باستان شناسی ویرانشهر» به پژوهشکده ی باستان شناسی ارائه شد. با توجه به اعلام حمایت مالی و آزمایشگاهی موزه ی لوور فرانسه، این طرح توسط سرپرست ایرانی تنظیم شد و با موافقت سرپرست فرانسوی، روکو رانته از بخش هنر اسلامی موزه ی لوور در تاریخ 28/7/1400 با شماره ی 40034057 مورد تصویب پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری قرار گرفت. آنگونه که از عنوان برنامه پیداست، طی این فصل که از تاریخ 29/7/1400 تا 25/8/1400 دنبال شد، کارگاه های ایجادشده در فصل قبل در دو نقطه از محوطه ی ویرانشهر گسترش یافت و به یافته های قابل توجهی در زمینه ی تاریخ معماری منجر گردید. گزارشپیش رو، حاوی خلاصه ای از نتایج فصل سوم فعالیت باستان شناسی در محوطه ی ویرانشهر است.