فصل چهارم کاوش باستان شناسی قلعه شهر تاریخی اوجان، آذربایجان شرقی

شهر اوجان بر اساس منابع تاریخی یکی شهرهای دوره ی ساسانی که در دوره ی ایلخانی به اوج شکوه خود رسیده است. اوجان بر اساس منابع، پیشینه ای قدیم تر از دوران ایلخانی داشته و بر اساس منابع مکتوب تاریخی از دوران ساسانی استقرار داشته است. چنانچه حمداالله مستوفی قزوینی در کتاب تاریخ گزیده در سال 730 هجری که توسط دکتر عبدالحسین نوایی (1394) تصحیح شده است، درباره ی حیات شهر اوجان در قبل از اسلام و دوره ی ساسانیان چنین نقل می کند: وقتی که بهرام چوبین در مقابل هرمزد نافرمانی کرد با پسر او پرویز پسر هرمزد ملاقات کرد. ولی از ملاقات و مذاکره نتیجه ای حاصل نشد. پس از این پرویز به روم رفت و با دختر قیصر روم ازدواج کرد و قیصر به لشکرکشی او کمک کرد و او در شهر اوجان آذربایجان با بهرام چوبین به جنگ پرداخت درنتیجه بهرام چوبین شکست خورد و به خراسان گریخت. اما در گذر زمان و در پی حوادث مختلف از جمله زلزله ها و جنگ ها نتوانسته موجودیت خود را به عنوان یک شهر مهم و استراتژیک حفظ کند. کشف و شناسایی شهر تاریخی اوجان به عنوان بزرگترین شهر تاریخی شمال غرب ایران، فرصت مناسبی در خصوص مطالعات باستان شناسی و دیگر علوم مرتبط و بین رشته ای همچون تاریخ و تحولات سیاسی، اجتماعی و ... از دوره ی ساسانی تا دوره ی قاجار ایجاد کرده است (ولایتی، کرمی پور و سعادتی راد 1399 .(شهر تاریخی اوجان در دوره ی ایلخانی و به ویژه غازان خان به واسطه مرغزارهایش مهم بوده و غازان خان در این شهر با ابنیه سازی، آن را دارالاسلام ساخت. وقایع زیادی در این دوران رخ داد، همچون تاجگذاری غازان خان در اوجان، قشون کشی از اوجان به بغداد، لشکرکشی از اوجان به قصد تسخیر شامات، اوجان در جنگ چالدران، شورای نظامی اوجان در قرن هشتم و ...در این دوره یک ابواب البر و ارگ در هسته مرکزی شهر ساخته و وقف خاندان ایلخانیِ ایران شد. اوجان در دوره های بعدی به خصوص تیموری، قره قویونلو و آق قویونلو اهمیت خود را حفظ کرد، اما از دوره ی قاجار به تدریج از اهمیت آن کاسته و مسیر انحطاط و زوال را در پیش می گیرد. شاید رونق اجتماعی و سیاسی اقتصادی شهر تبریز سبب متروک شدن شهر اوجان گردید (خاماچی 1370 .(با آغاز کاوش های علمی باستان شناسی و آزادسازی حدود بیرونی بناهای اصلی و عمومی شهر تاریخی اوجان، امید است که این یادمان از دل خاک بیرون آورده شده، مورد مرمت، بازسازی و بازآفرینی گشته و مورد مطالعات و پژوهش های آتی قرار گیرد (شکل 1 .(شمارهمجوز این برنامه، 40010520 به تاریخ 23/03/1400 و تاریخ شروع 15/04/1400 لغایت 5/06/1400 است.