بررسی باستان شناسی در محدوده دژ طبیعی کلات نادری، خراسان رضوی

مجموعه‌ی تاریخی فرهنگی دژ طبیعی کلات، شامل دربندها، دروازه‌ها، دژها، دیوارهای تدافعی، برج و باروها، عمارت‌های نادرشاه افشار، آب‌انبارها و آسبادها، سازه‌های انتقال آب و گورستان‌های اسلامی و پیش‌ازتاریخی است. دژ کلات، همگونی منحصربه‌فردی از تعامل تاریخ با طبیعت را در طول دره پدیدآمده از ژرف رود برای علاقه‌مندان به تاریخ و هنر معماری به وجود آورده است. نگین این دژ را باید مجموعه‌ی فرهنگی تاریخی عمارت خورشید دانست که خود بخشی از محور تاریخی فرهنگی محله‌ی کبودگنبد (عمارت، مسجد، آب‌انبار، بازار، رباط، حمام، سیستم آب‌رسانی) شهر کلات به شمار می‌آید و از طرفی نماد شهر کلات و دوره‌ی افشاریه محسوب می‌گردد. تاریخ و فرهنگ کلات از غنای بالایی برخوردار است به‌ویژه آنکه شناخت سیاست، معماری و هنر دوره‌ی افشاریه به مطالعه و بررسی باستان‌شناسی کلات گره خورده است. مطالعات انجام شده در این شهرستان شامل کاوش در عمارت خورشید (لباف‌خانیکی 1377) و مطالعات دیوارهای تدافعی کلات (لباف خانیکی 1392، 1393؛ لباف خانیکی و دیگران 1398) و بررسی نقشه‌ها و اسناد تاریخی (نظرآهاری و دیگران 1391) است. در راستای انجام مطالعات هدفمند باستان‌شناسی در این پهنه‌ی فرهنگی تاریخی، با کسب مجوز شماره‌ی 40010514 از پژوهشکده‌ی باستان‌شناسی کشور، بررسی باستان‌شناسی محدوده‌ی دژ طبیعی کلات شروع و در طی 28 روز کاری 22/03/1400 تا 20/04/1400خ انجام گردید.