گمانه زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم محوطه ی گزنک زرندیه، مرکزی

مرکز فلات ایران دانشگاهی سرشار از سوالات و پاسخ‌هایی در دل فلات ایران است. این خطه از فلات ایران تنها مکانی است که بیشتر، باستان‌شناسان ایرانی در آن کارکرده‌اند تا باستان‌شناسان خارجی. با این توصیف بر آن شدیم تا با موافقت اداره‌ کل میراث ‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان مرکزی و با مجوز پژوهشگاه و پژوهشکده‌ی محترم باستان‌شناسی به شماره‌ی 40010100 به تاریخ 28/01/1400 از تاریخ 05/02/1400 لغایت 18/03/1400 در محوطه‌ی گزنک روستای صدرآباد واقع در شهرستان زرندیه ی استان مرکزی به شماره‌ی ثبت 12236 به سال 1336 (جاده‌ی قدیم ساوه، 75 کیلومتری تهران، 85 کیلومتری ساوه) که در فصل نخست بررسی‌‌ شناسایی محوطه‌های باستانی روستای صدرآباد به آن برخوردیم، اقدام به نخستین گام در حفظ محوطه از تخریب بیشتر که تعیین عرصه و پیشنهاد حرایم تپه‌ی گزنک بود، نمودیم. این تپه یکی از محوطه‌های مهم و کلیدی مرکز فلات ایران است که طی گمانه‌زنی‌های انجام‌شده از وسعت 9/1 هکتاری تپه، قطری به‌اندازه‌ی 350 متر مربع باقی ‌مانده بود و 95 درصد این تپه‌ی بسیار مهم، مورد شخم زمین‌های کشاورزی قرار گرفته است. از شواهد و یافته‌های سفالی که از 26 گمانه‌ی آزمایشی و 5 گمانه‌ی ازدست‌رفته به دست آمد، محوطه به‌طور معناداری دارای فازها و دوره‌های نوسنگی جدید، دوره‌ی گذار از نوسنگی به مس‌سنگی (سیلک ii) و سفال موسوم به آلویی (plum ware که شاخصه‌ی اصلی این محوطه است)، فترت و گپ در دوره‌ی مس‌سنگی (سیلک iii)، دوران مفرغ (قدیم میانه جدید)، دوران آهن i,ii,iii، دوره‌ی ساسانی (بنایی مخروبه در راس تپه) است (شکل 1). تپه‌ی گزنک در مرکز فلات ایران جزو محوطه‌های کلیدی محسوب می‌شود. همچنین در بررسی فصل گذشته، ما شاهد پراکنش فوق‌العاده‌ی سفال‌های سیلک ii و سفال موسوم به آلویی در یک کانتکست بودیم که این امر در مرکز فلات ایران پدیده‌ی قابل‌توجهی است. تپه‌ی گزنک در دوره‌ی نوسنگی از لحاظ فرهنگ مادی بسیار غنی بوده است و این نکته به‌وسیله ی اشیاء ویژه‌ای که مربوط به دوره‌ی نوسنگی این تپه بوده تائید می‌شود. اشیای ویژه‌ای که بعضاً در ایران و خاور نزدیک نمونه‌ی مشابه آن از هیچ محوطه‌ای گزارش نشده است و در این تپه برای اولین بار معرفی گردید (باقر شاهی 1399). متاسفانه علی‌رغم غنای بالای فرهنگی و باستانی منطقه‌ی موردنظر، تاکنون فقط یک پایان‌نامه کارشناسی ارشد در قالب «باستان‌شناسی و محیط‌زیست تپه‌ی گزنک صدرآباد ساوه از دیدگاه چشم‌انداز» توسط آقای رضا رضالو، استاد مشاور دکتر نوبری هژبری در سال 1380، کار شده است.