فصل دوم کاوش در اشکفت قد برمشور شیراز، فارس

دشت میانکوهی شیراز در جنوب زاگرس جزو اولین مناطقی است که استقرار انسان در دوران پارینه سنگی از آن گزارش ‌شده است. با این ‌وجود، به‌جز چند بررسی سطحی و گزارش کوتاه در این زمینه، اطلاعات چندانی از وضعیت استقرارهای انسان عصر سنگ و به‌ویژه داده های حاصل از کاوش روشمند در این بخش از استان فارس وجود نداشت. متاسفانه برخی از معدود محوطه‌های مهم پارینه‌سنگی باقیمانده در این محدوده نیز طی دو دهه‌ی گذشته به دلیل توسعه شهر شیراز به‌کلی از بین رفته‌اند. با توجه ‌به اهمیت مطالعه و بازسازی دقیق توالی فرهنگی استقرارهای دوران پارینه سنگی، اقتصاد معیشتی و شرایط زیست‌محیطی در دوران مذکور، کاوش در محوطه های باقیمانده دارای نهشته های فرهنگی همانند اشکفت قدبرمشور از اهمیت بالایی برخوردار است. این محوطه برای نخستین‌بار توسط براون و فیلد در 1934 میلادی و در بررسی زمین شناسی حاشیه‌ی غربی دریاچه‌ی مهارلو مورد بازدید قرار گرفت و تعدادی دست‌ابزار سنگی از دامنه‌ی آن گردآوری شد. در سال 1972 پیپرنو دوباره این پناهگاه را مورد بازدید قرار داد و مجموعه‌ای از دست‌ابزارهای سنگی از دامنه ی محوطه گردآوری کرد. در زمستان 1383، برفی به همراه دشتی‌زاده از این مکان بازدید به عمل آوردند و وضعیت آن مستندنگاری و پرونده‌ی ثبتی آن توسط برفی در پاییز 1384 به سازمان میراث ‌فرهنگی و گردشگری استان فارس تحویل شد و در همان سال به همراه دو محوطه ی هم‌جوار در فهرست آثار ملی به ثبت رسید. در اواخر تابستان 1384 مالک زمین نزدیک به محوطه برای دسترسی راحت‌تر به باغ شخصی، با استفاده از لودر راهی در امتداد جنوبی دره به طول تقریبی 400 متر و عرض 4 متر ایجاد کرد که موجب تخریب بخشی از دره و همچنین نهشته‌های جلوی اشکفت قدبرمشور شد (برفی 1386). به پیشنهاد برفی و با همکاری معاونت میراث ‌فرهنگی اداره کل فارس و موافقت زنده‌یاد دکتر مسعود آذرنوش، ریاست محترم وقت پژوهشکده باستان شناسی، بیگلری و برفی در تاریخ 84/9/18 از این مکان بازدید کردند (بیگلری و برفی، بی‌تا). در این بازدید، پلان اشکفت و دامنه ی مقابل آن به همراه موقعیت بخش‌های تخریب‌شده به‌صورت دستی تهیه و همچنین عکس‌هایی نیز از این تخریب تهیه شد (برفی 1386). با این ‌وجود، اطلاعات و یافته‌های جمع‌آوری‌شده از محوطه و به‌خصوص از بخش تخریب‌شده در جلوی دهانه‌ی غار، اطلاعات زیادی از ماهیت استقرار محوطه به دست نداد و این وضعیت، دو دهه دیگر هم ادامه پیدا کرد. درنهایت، با انجام پیگیری های زیاد، مجوز گمانه زنی به‌منظور لایه نگاری، تعیین عرصه و حریم محوطه در زمستان 1399 صادر شد. در طی انجام پروژه، چهار گمانه ی کوچک برای تعیین عرصه و حریم در کف دره مقابل غار ایجاد شد که هیچ‌یک از آن‌ها دارای لایه و نهشته ی فرهنگی نبود. ترانشه‌ی پلکانی کوچکی که جلوی دهانه‌ی غار و در بخش تخریب‌شده توسط جاده سازی ایجاد شد نیز دارای نهشته های زمین شناختی بود و یافته ها و اطلاعات کمی از آن به دست آمد. خوشبختانه، گمانه‌ی کوچکی که در پایان فصل اول کاوش در داخل غار ایجاد شد به نهشته های برجای پلئیستوسن برخورد کرد و نتایج جالبی به دست داد. به همین خاطر، کاوش و لایه نگاری روشمند در این بخش از غار انجام گرفت و درنهایت تا عمق 1 متر و 60 سانتی‌متر پیش رفت و چهار افق باستان شناختی مورد شناسایی قرار گرفت. هرچند بیشترین یافته‌ها از نهشته‌های فوقانی به دست آمد ولی لایه های تحتانی نیز تقریباً به یک اندازه دارای یافته های فرهنگی شامل دست‌ابزارهای سنگی، استخوان و ذغال بود. با تکیه به یافته های به‌دست‌آمده در طی فصل اول از این گمانه، تصمیم گرفته شد تا ادامه‌ی کار لایه نگاری در فصل دوم انجام گیرد. نخستین فصل کاوش در محوطه اشکفت قدبرمشور به‌منظور لایه-نگاری و همچنین تعیین عرصه و حریم با مجوز شماره 99101942 مورخ 17/9/1399 پژوهشگاه میراث ‌فرهنگی از تاریخ 30 آذر تا 16 بهمن‌ماه 1399 خورشیدی به انجام رسید. هدف از انجام فصل نخست گمانه زنی در اشکفت قد برمشور، مشخص‌کردن وضعیت توالی فرهنگی محوطه و همچنین تعیین عرصه و حریم آن بود. با توجه ‌به اهمیت یافته‌های به‌دست‌آمده در طی فصل اول در داخل غار و همچنین ناتمام‌ماندن لایه‌نگاری، فصل دوم کاوش باهدف ادامه ی لایه نگاری با مجوز شماره‌ی 40033508 مورخ 4/7/1400 پژوهشگاه میراث ‌فرهنگی از تاریخ 6 مهر تا 20 آبان‌ماه 1400 خورشیدی انجام گرفت.