گمانه زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم محوطه ی تخت گوهر، مرودشت فارس

محوطه‌ی تخت‌گوهر (تخت‌رستم) در میانه‌ی راه تخت‌جمشید به نقش‌رستم قرار دارد. متاسفانه تا امروز تلاش جدی در زمینه‌ی ساماندهی، حفاظت، مرمت و پژوهش‌های باستان‌شناسی باهدف شناساندن آن انجام نگرفته است. به‌رغم فاصله‌ی نزدیکی که نسبت به تخت‌جمشید، نقش‌رجب، نقش‌رستم و شهر استخر دارد، آسیب‌های واردشده به بنای تخت‌گوهر به دست قاچاقچیان و سوداگران میراث ‌فرهنگی به سبب نبود حصار فیزیکی، نگهبان، رشد فزاینده و کنترل نشده‌ی فعالیت‌های کشاورزی که سبب تخریب سطح محوطه‌ی بنای ستون‌دار و فضای بین این دو اثر شده، ضرورت و اهمیت اجرای طرح ساماندهی محوطه را دوچندان کرده است. بر اساس مدارک باستان‌شناختی در نزدیکی بنای تخت‌گوهر، یک کوشک از دوره‌ی هخامنشی و احتمالاً هم‌زمان با تخت‌گوهر وجود دارد که در سال 1973 میلادی به کوشش اَن‌بریت تیلیا کاوش و نتایج آن منتشر شد (tilia 1978). اطلاعات به‌دست‌آمده از کاوش کوشک حاکی از آن است که تالار مرکزی دارای ته ستون‌های گرد از سنگ‌آهک تیره و در ایوان پایه ستون‌های گرد از سنگ ‌آهک سفید بوده است. بر اساس شواهد، تاریخ این کوشک و تخت‌گوهر به اوایل دوره‌ی هخامنشی بازمی‌گردد که اطلاعات کمی درباره‌ی آن در دست است. محوطه‌ی تخت‌گوهر همواره موردتوجه پژوهشگران و متخصصان باستان‌شناسی و تاریخ دوره‌ی هخامنشی بوده است. نخستین کسانی که این بنا را دیده و معرفی کرده‌اند اوژن فلاندن و پاسکال کُست هستند که در سال 1840م از این بنا بازدید کرده‌اند (فلاندن 1356). پس‌ازآن در سال 1888م ادوارد براون اشاره‌ای به بنای تخت‌گوهر می‌کند (براون 1376). در سال 1890م جرج کرزن از بنا بازدید کرد (کروزن 1349).به سال 1903 م جَکسن در سفرنامه‌ی خود از بنای تخت‌گوهر نام می‌برد (جکسن 1352). هرتسفلد نخستین باستان‌شناسی بود که در حول‌وحوش این بنا کاوش کرد و به دنبال یافتن کتیبه، سنگ‌های روی بنای تخت‌گوهر را جابه‌جا و به پایین سکو منتقل کرد (هرتسفلد 1354). علی سامی هم‌زمان با کاوش در تخت‌جمشید در محوطه‌ی تخت‌گوهر نیز اقداماتی انجام داده و تعدادی بلوک سنگی کشف کرده است (سامی 1330). اَن بریت تیلیا در 1973م در نزدیکی بنای تخت گوهر بقایای کوشکی هم‌زمان با دوره‌ی هخامنشی کشف کرده است. پس از وی در سال 1975 م جوزپه تیلیا و شاپور شهبازی سنگ‌های برداشته‌شده توسط هرتسفلد را سر جای خود قرار داده و آن را بازسازی می‌کنند. در سال 1394 خورشیدی یوسف رستمی پایان‌نامه‌ی دانشجویی خود را درباره‌ی این بنا به انجام رسانده است (رستمی1394). جدیدترین برنامه‌ی مستندنگاری به روش فتوگرامتری در راستای حفاظت توسط پایگاه تخت‌جمشید انجام ‌گرفته است (اقراء و فدایی 1397). سنگ‌نگاره‌های ایجادشده بر سطح بنای ناتمام موضوع پژوهشی بوده که اخیراً انجام‌ گرفته است (مولایی 1398). محوطه در محدوده‌ی حریم درجه‌ی دو تخت‌جمشید قرار دارد. به همین منظور طرح تعیین عرصه‌ی آن در سال 1397 خورشیدی به پایگاه میراث جهانی تخت‌جمشید ارائه و با موافقت مدیر و شورای فنی پایگاه، با مجوز شماره‌ی 40036987 با تاریخ صدور مجوز 01/12/1400 پژوهشکده‌ی باستان‌شناسی، از تاریخ 12/12/1400 تا 27/12/1400 انجام گرفت.