گمانه زنی به منظور دفع رطوبت، با هدف حفاظت به روش اجرای ناکش در پشت کتیبه ی جنوبی داریوش در تخت جمشید

گمانه‌زنی به‌منظور دفع رطوبت با هدف حفاظت به روش اجرای ناکِش پشت کتیبه‌ی جنوبی داریوش در تخت‌جمشید با مجوز پژوهشکده‌ی باستان‌شناسی به شماره‌ی 40022400 از تاریخ 16/11/1400 شروع و تا 30/12/1400 به مدت 49 روز انجام شد. هدف از انجام این کاوش، دفع رطوبت از سمت پشت کتیبه، با ایجاد کانال ناکِش و مطالعه‌ی روند پر کردن فضاهای معماری در بناهای هخامنشی (تخت‌جمشید )، اجرای سایه بان حفاظتی متناسب با دید منظری، اجرای مسیر بازدید گردشگری به سمت کتیبه، اجرای سیستم نورپردازی (جهت بازدید گردشگری شبانه) و تابلوی معرفی متن کتیبه هست. معمولاً آثار تاریخی پس از مدتی به دلیل تغییرات مداوم آب‌وهوا، جذب و تبخیر رطوبت و ... دچار فرسایش زودهنگام شده و به‌سرعت آسیب می‌بینند. باستان‌شناسانی که از 80 سال پیش، کاوش‌ها را در تخت جمشید آغاز نمودند تا حدودی از فرایند فرسایش آگاه بوده و از همان ابتدا تلاش‌های زیادی برای جلوگیری از تخریب نقوش برجسته‌ی پلکان شرقی آپادانا و پلکان کاخ شورا و... انجام داده‌اند. این باستان شناسان با نصب سایه‌بان‌های موقت و حتی دائمی تلاش در جهت جلوگیری از تخریب نقوش برجسته و کتیبه‌ها کرده‌اند اما با این‌حال تمامی عوامل آسیب‌رسان حذف نشده و نقوش روزبه‌روز وضعیت بدتری پیدا می‌کردند. یکی از دلایل آسیب‌های سطحی در سنگ‌های رسوبی و آهکی، نفوذ آب ناشی از بارندگی در بالای پلکان‌ها بوده که به پایین نفوذ کرده و سپس به جداره‌ی داخلی سنگ‌ها می‌رسد. این رطوبت املاح موجود در خاک را به سنگ‌ها منتقل کرده و پس از عبور از داخل سنگ و حمل املاح درونی سنگ به سطح می‌رسد. پس از تبخیر آب از سطح بیرونی، املاح آسیب رسان روی سطح سنگ باقی می‌مانند. این پدیده باعث می‌گردد در مدت کوتاهی سطح بیرونی سنگ‌ها که دارای نقش برجسته و کتیبه هستند دچار آسیب و فرسایش شوند (رهبرقلاتی 1391). سنگ‌نبشته‌ی داریوش بزرگ هنگامی‌که ورودی، در قسمت جنوبی تخت‌جمشید بود به مناسبت پی بنای کاخ تخت‌جمشید نقر شده است که این سنگ‌نبشته روی تخته‌سنگی بزرگ و یکپارچه به طول 8.15 متر (متن کتیبه 7.20) و ارتفاع 2.05 متر واقع در نمای جنوبی صفِ حک ‌شده است. ازاین‌رو کارشناسان گروه باستان شناسی، با همکاری دفتر فنی، حفاظت و مرمت پایگاه توجه خود را معطوف به حذف عامل آسیب‌رسان خصوصاً رطوبت کردند و به بررسی امکان ایجاد کانال ناکِش دفع رطوبت (با حداقل دخل و تصرف ممکن) پشت کتیبه‌ی جنوبی تختگاه پرداختند. ایجاد این کانال می‌بایست با توجه به پرشدگی و انباشت خاک در فضاهای معماری در بناهای هخامنشی به روش علمی باستان‌شناسی و با هدف حذف خاک‌های پشت کتیبه که سبب انتقال رطوبت را به اصل کتیبه است اقدام گردد (شکل 1).