مروری سیستماتیک بر مقادیر آفلاتوکسین در شیر خام و پاستوریزه در منطقه جغرافیایی ایران در یک دهه اخیر

مقدمه و هدف: آفلاتوکسین‌ها گروهی از مایکوتوکسین‌ها با خاصیت سرطان‌زایی، موتاژنیک و سرکوب‌کنندگی سیستم ایمنی بوده که توسط گروهی از آسپرژیلوس‌ها تولید می‌شوند. با توجه به انتقال این سموم از طریق جیره و خوراک توسط دام و ورود به شیر، اندازه‌گیری و سنجش مداوم میزان آفلاتوکسین‌ها در شیر حائز اهمیت است. هدف مطالعه، مروری بر سنجش‌های انجام شده در منطقه جغرافیایی ایران و بررسی کیفیت شیر از نظر آلودگی به این سموم در مقایسه با مقادیر مجاز می‌باشد.روش کار: در روند مرور سیستماتیک، یافته‌های اسبق به واسطه‌ی پایگاه‌های علمی معتبر ملی در سه گروه درگاه اینترنتی، مقاله و کتب علمی بررسی شده و پس از طبقه‌بندی مدون ضمن درنظرگیری شرایط جغرافیایی و سایر عوامل موثر به بررسی دقیق پژوهش پرداخته شد.یافته‌ها: محدوده‌ی آلودگی شیر خام بین 1نانوگرم بر لیتر در شهرهای کردستان و اهواز در سال 1390 و 2420 نانوگرم بر لیتر در کرمانشاه در سال 1387 مشاهده شده است. میزان آفلاتوکسین در نمونه‌ها در شهر‌های شیراز، تهران، رشت، گرگان، همدان، اصفهان و میاندوآب در بررسی‌های انجام شده تا سال 1391 روندی کاهشی داشته و بیش از حد مجاز نبوده است. در بررسی شیر پاستوریزه، این رقم بین 2.7 نانوگرم بر لیتر در اهواز در سال 1391 تا 600 نانوگرم بر لیتر در شیراز در سال 1388 متغیر بوده است و تمامی نمونه‌های شهر بابل در سال 1386 بیش از حد مجاز آلوده بوده اند. میزان آلودگی از سال 1386 تا 1391 در اهواز کاهش بسیاری یافته است.نتیجه‌گیری: مصرف و متابولیزه شدن خوراک آلوده به سم آفلاتوکسین باعث حضور afm1 در شیر می‌شود. این سم به شدت به دما و رطوبت محیطی مقاوم است و در شرایط پاستوریزاسیون از بین نمی‌رود و به فراورده های لبنی تولیدشده نیز منتقل می شود.از طرفی رطوبت شرایط را بسیار برای رشد قارچ‌های مولد مساعد می‌کند. بنابراین کنترل شرایط آماده‌سازی و انبارداری خوراک،خصوصا در نواحی سردسیر و مرطوب اهمیت به سزایی در پیشگیری از آلودگی به این سموم دارد و در صورت بالاتر بودن میزان آفلاتوکسین در شیر توصیه بر عدم استفاده از آن است. استاندارد اروپا میزان استاندارد آلودگی شیر به آفلاتوکسین را 50 نانوگرم بر لیتر تعریف کرده است. در اکثر مطالعات آلودگی بالاتر از سطح استاندارد بوده است، بنابر این سلامت مصرف‌کنندگان در خطر است و پایش مداوم آلودگی جیره و خوراک و شیر تولیدی به صورت مداوم توصیه می‌شود.واژگان کلیدی: آفلاتوکسین، شیر، ایران