فعالیت‌های فارماکوویژیلانس در ایران: بررسی اطلاعیه‌های هشدار سازمان غذا و داروی ایران

مقدمه و هدف: هدف عمده سیستمهای فارماکوویژیلانس، شناسایی آن دسته از رویدادهای ناگوار مرتبط با مصرف داروهایی است که ناشناخته هستند. در کشورهای مختلف روش‌های متفاوتی به منظور شناسایی عوارض جانبی دارویی به صورت داوطلبانه در مراکز گزارش‌دهی عوارض ناخواسته دارویی وجود دارد. مرکز نظارت بر واکنش‌های نامطلوب دارویی(adr ) در ایران به‌عنوان عضو کامل برنامه بین‌المللی نظارت بر دارو سازمان جهانی بهداشت در سال 1376 فعالیت خود را آغاز کرد. این مرکز با هدف اصلی افزایش ایمنی دارو و پیشگیری از عوارض و مرگ و میر ناشی از مصرف دارو، فعالیت های نظارت دارویی را در کشور دنبال کرده است. این مرکز با دریافت و آنالیز گزارشات adr اقدام به صدور اطلاعیه‌های هشدار به متخصصین سلامت میکند. در این مقاله سعی شده است اطلاعیه های هشدار این مرکز از ابتدای تاسیس تا سال 1402 مورد بررسی قرار گیرد.روش کار: این مطالعه از نوع مقطعی بوده و در فاصله سال‌های 1377 تا بهار1402 تمام اطلاعیه‌های هشدار صادر شده توسط مرکز adr ایران مورد بررسی قرار گرفته است. در این بررسی داروها و دسته‌های دارویی که موجب بیشترین دفعات صدور اطلاعیه هشدار شده‌اند و همچنین عوارضی که بیشترین درصد وقوع را داشته اند از این گزارشات استخراج شدند.یافته‌ها: از ابتدای تاسیس مرکز adr ایران، 126 اطلاعیه هشدار بر اساس گزارشات دریافتی از مراجع بین المللی و داخلی صادر شده است. داروهای دیکلوفناک، پیروکسیکام، سفتریاکسون، ترامادول، لاموتریژین و سیلدنافیل بیشترین هشدار را دریافت کرده‌اند. بیش از 48% هشدارهای صادر شده مربوط به داروهای تزریقی و 43% مربوط به فراورده‌های خوراکی میباشد. بیشترین عوارضی که در اطلاعیه‌های هشدار مرکز ایران ثبت شده‌اند به ترتیب: عوارض عصبی، قلبی-عروقی، عصبی عضلانی، پوستی، حساسیتی و اختلالات بینایی بود. بیش از 83% عوارض گزارش شده، عوارض منجر به فوت یا شرایط تهدید کننده حیات، عوارض منجر به بستری شدن یا طولانیتر شدن مدت بستری بود. اطلاعیه های هشدار صادره در 9 مورد منجر به جمع آوری محصول از سطح عرضه و 8 مورد نیز منجر به تغییر برچسب و بسته‌بندی دارو شده‌است.نتیجه‌گیری: نتایج مطالعه نشان میدهد دقت بیشتر در تجویز و مصرف فراورده‌های پرهشدار و همچنین آموزش به متخصصین سلامت از بروز بسیاری از اشتباهات داروپزشکی و عوارض جانبی جدی جلوگیری کند. بررسی گزارشات دریافتی و اقدامات انجام شده در حوزه فارماکوویژیلانس میتواند کمک شایانی در راستای اتخاذ سیاستهای مناسب دارویی در حیطه تجویز و مصرف منطقی داروها در نظام دارویی کشور باشد.