اثر زمان برداشت بر ویژگی های کمی و کیفی و اثر ضدقارچی اسانس مرزنجوش

مقدمه و هدف: بیماری های قارچی علت اصلی فساد پس از برداشت میوه ها در طی انبارداری و حمل و نقل هستند که سالانه خسارت فراوانی به تولیدکنندگان محصولات باغی وارد می کنند. امروزه استفاده از مواد شیمیایی به عنوان ابتدایی ترین روش کنترل بیماری های پس از برداشت به واسطه اثرات نامطلوبی که بر سلامت انسان و محیط زیست بر جای می گذارند با محدودیت مواجه شده است. بنابراین، جایگزینی قارچ کش های شیمیایی به وسیله ترکیبات دارای منشا طبیعی (نظیر اسانس ها و عصاره های گیاهی)، توجه محققان و مصرف کنندگان را به خود معطوف کرده است. بر همین اساس تحقیق حاضر با هدف بررسی اثرات ضدقارچی اسانس بدست آمده از مراحل مختلف رشدی گیاه مرزنجوش (origanum vulgare ssp. vulgare) بر قارچ های botrytis cinerea و penicillium expansum انجام گرفت. روش کار: پیکر رویشی گیاه مرزنجوش (کشت شده در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه ارومیه) در مراحل قبل از گلدهی، گلدهی کامل و بعد از گلدهی برداشت شده و پس از خشک کردن در سایه، با استفاده از دستگاه کلونجر، اقدام به اسانس گیری از آن ها شد. ترکیبات شیمیایی اسانس های استخراج شده، با استفاده از دستگاههای کروماتوگرافی گازی و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی شناسایی گردیدند. فعالیت ضدقارچی اسانس ها در غلظت های صفر، 200، 400، 600، 800 و 1000 میکرولیتر در لیتر و به روش مسموم کردن محیط کشت در شرایط درون شیشه ای مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته ها: طبق نتایج آنالیز اسانس، کارواکرول، گاما-ترپینن، پارا-سیمن، تیمول و متیل اتر کارواکرول اجزاء غالب شناسایی شده در اسانس مراحل مختلف رشدی مرزنجوش بودند. بررسی فعالیت ضدقارچی اسانس ها نشان داد که بسته به نوع و غلظت اسانس، میزان اثرگذاری اسانس ها متفاوت بود. با افزایش غلظت، توانایی اسانس ها در بازداری از رشد میسلیومی قارچ های مورد مطالعه افزایش یافت به طوری که در غلظت های 800 و 1000 میکرولیتر در لیتر، مهار 100 درصدی رشد قارچ مشاهده گردید. همچنین خاصیت ضدقارچی اسانس مراحل گلدهی کامل و بعد از گلدهی به واسطه حضور مقدار بیشتر ترکیبات فنلی (کارواکرول و تیمول) بیشتر از مرحله قبل از گلدهی بود. نتایج همچنین نشان داد که اسانس ها در غلظت های به کار رفته دارای خاصیت قارچ ایستایی بوده اند. نتیجه گیری: نتایج این مطالعه نشان داد که ویژگی های کمی و کیفی و خاصیت ضدقارچی اسانس مرزنجوش در مراحل مختلف رشدی متفاوت است. اسانس مراحل گلدهی کامل و بعد از گلدهی از قدرت مهار بیشتری بر رشد قارچ برخوردار بودند. در مجموع می توان از اسانس مرزنجوش به عنوان یک ترکیب طبیعی برای کاهش رشد قارچ های عامل فساد پس از برداشت میوه ها استفاده نمود.